Διαλογισμός για τον άρρωστο και ετοιμοθάνατο

Λεπτομέρειες

Ομιλία για το Ντάρμα από τον Thich Nhat Hanh

Photo from: Crystal in flickr.

Σήμερα είναι η 11η Αυγούστου του 1996, είμαστε στο Lower Hamlet, και η ομιλία μας για το Ντάρμα θα γίνει στα αγγλικά. Σήμερα θα μάθουμε την πρακτική των τεσσάρων μάντρας, γιατί αυτό είναι το είδος της πρακτικής που θα ήθελα ο καθένας σας να εξασκεί καθημερινά στο σπίτι του...

Είναι πολύ ευχάριστο και εύκολο. Το μάντρα είναι μία μαγική φόρμουλα. Κάθε φορά που ψέλνετε ένα μάντρα μεταμορφώνετε την κατάσταση άμεσα, δεν χρειάζεται να περιμένετε. Είναι μία μαγική φόρμουλα και πρέπει να μάθετε να το ψέλνετε όταν η στιγμή είναι κατάλληλη. Και αυτό που το κάνει αποτελεσματικό είναι η προσοχή και η συγκέντρωσή σας. Διαφορετικά δεν θα λειτουργήσει. Δεν πρέπει βέβαια να είστε συνειδητοί και συγκεντρωμένοι εκατό τοις εκατό. Ακόμη και ένα ογδόντα τοις εκατό μπορεί να προκαλέσει θαύματα. Και είμαστε όλοι ικανοί να είμαστε συνειδητοί και συγκεντρωμένοι.

Το πρώτο μάντρα είναι «Πολυαγαπημένε, είμαι εδώ για σένα». Εύχομαι τα παιδιά από την Ιταλία να το εξασκούν στα ιταλικά, τα παιδιά από την Γαλλία στα γαλλικά, οι Βιετναμέζοι στα βιετναμέζικα και ούτω καθεξής. Δεν χρειάζεται να το εξασκούμε στα σανσκριτικά ή Θιβετιανικά. Γιατί πρέπει να ψέλνουμε αυτό το μάντρα «Πολυαγαπημένε, είμαι εδώ για σένα»; Γιατί όταν αγαπάς κάποιον, πρέπει να του/της προσφέρεις το καλύτερο που έχεις. Και το καλύτερο που έχεις να προσφέρεις σε έναν αγαπημένο είναι η αληθινή παρουσία σου. Η πραγματική παρουσία σου είναι πολύ σημαντική γι’ αυτόν ή αυτήν.

Ξέρω ένα παιδί έντεκα-δώδεκα χρονών. Μια μέρα ο πατέρας του το ρώτησε «Αύριο είναι τα γενέθλιά σου. Τι θέλεις; Θα στο αγοράσω». Το αγόρι δεν ενθουσιάστηκε. Ήξερε ότι ο πατέρας του ήταν πολύ πλούσιος – διευθυντής σε μια μεγάλη εταιρεία – άντεχε οικονομικά να του αγοράσει ό,τι ήθελε. Ήταν υπερβολικά πλούσιος και δεν θα είχε κανένα πρόβλημα να αγοράσει ένα δώρο γενεθλίων στον γιο του. Το αγόρι όμως δεν ήθελε τίποτα. Δεν ήταν και πολύ ευτυχισμένο και όχι επειδή δεν είχε πολλά παιχνίδια να παίξει. Δεν ήταν ευτυχισμένο γιατί ο πατέρας του δεν ήταν κοντά του – έλειπε συνεχώς. Ποτέ δεν περνούσε αρκετό χρόνο στο σπίτι. Ταξίδευε συνεχώς και αυτό που το παιδί χρειαζόταν ήταν η παρουσία του πατέρα του. Είχε πατέρα, αλλά όχι ουσιαστικά γιατί ήταν πάντα πολύ απασχολημένος.

Ξέρετε όταν κάποιος είναι πλούσιος, πρέπει να δουλεύει σκληρά για να παραμείνει πλούσιος, αυτό είναι το πρόβλημα. Από την στιγμή που έχεις μάθει να είσαι πλούσιος δεν αντέχεις την φτώχια. Γι’ αυτό πρέπει να ξοδεύεις όλο σου τον χρόνο και την ενέργεια, να δουλεύεις, να δουλεύεις, να  δουλεύεις, μέρα και νύχτα, για να κρατήσεις τα πλούτη σου. Και έχω δει πολλούς ανθρώπους σαν και αυτόν. Κι έτσι ο πατέρας δεν έχει χρόνο για τα παιδιά του. Κι ενώ τα παιδιά έχουν πατέρα, κατ’ ουσίαν δεν έχουν. Ό,τι χρειάζονται όμως περισσότερο είναι η παρουσία του πατέρα δίπλα τους. Κι έτσι το αγόρι δεν ήξερε τι να απαντήσει, τελικά όμως του ήρθε η φώτιση και είπε: «Πατέρα, ξέρω τι θέλω». «Τι;» είπε ο πατέρας και περίμενε να ακούσει ένα ηλεκτρικό τρένο ή κάτι παρόμοιο. Και το παιδί είπε «Θέλω εσένα». Και είναι αλήθεια ότι τα παιδιά αν δεν έχουν τον πατέρα ή την μητέρα δίπλα τους δεν είναι ευτυχισμένα. ‘Ο,τι θέλουν περισσότερο είναι η παρουσία των ανθρώπων που αγαπούν.

Όταν αγαπάς κάποιον, το πιο πολύτιμο δώρο που μπορείς να του/της κάνεις είναι η παρουσία σου. Γι’ αυτό πρέπει να το εξασκείς με τέτοιο τρόπο, σαν να είσαι εκεί. Είσαι εκεί εκατό τοις εκατό, τον/την κοιτάς και λες «Πολυαγαπημένε, είμαι πραγματικά εδώ για σένα». Αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στους αγαπημένους μας. Αυτό όμως δεν είναι μόνο μία δήλωση. Το μάντρα δεν είναι μόνο δήλωση. Το μάντρα είναι κάτι που προφέρεις συνειδητά, είσαι εκεί εκατό τοις εκατό ούτως ώστε αυτό που λες να γίνει ένα πραγματικό μάντρα. Έτσι για να είσαι συνειδητά εκεί χρειάζεσαι ένα-δύο λεπτά άσκησης. Εισπνέω γαλήνη, εκπνέω χαμόγελο. Εισπνέοντας λες «είμαι πραγματικά εδώ», εκπνέοντας λες «είμαι πραγματικά εδώ». Το κάνετε αυτό μερικές φορές και ξαφνικά είστε πράγματι εκεί και είναι θαυμάσιο. Δεν είστε εγκλωβισμένοι στα προβλήματά σας, στα σχέδιά σας, δεν είστε εγκλωβισμένοι στο μέλλον ή στο παρελθόν. Είστε πραγματικά εκεί, διαθέσιμοι στο πρόσωπο που αγαπάτε. Τότε, όταν σιγουρευτείτε ότι είστε πράγματι εκεί – με το σώμα και τον νου μαζί – κατευθύνεστε προς το πρόσωπο που αγαπάτε και κοιτώντας τον/την προσεχτικά, ξέροντας ότι αυτό το πρόσωπο είναι όντως εκεί και εσείς το ίδιο, χαμογελάτε και λέτε «Πολυαγαπημένε, είμαι εδώ για σένα, είμαι πραγματικά εδώ για σένα».     

Για πολλούς από εμάς αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στους αγαπημένους μας. Εάν  ο πατέρας το καταλάβαινε αυτό, θα έπρεπε να εξασκηθεί λίγο με προσεκτική αναπνοή ή περπάτημα για λίγα λεπτά, θα σταματούσε όλα του τα σχέδια, θα ακύρωνε μία από τις συναντήσεις του και θα καθόταν κάτω, κοντά στο γιο του, θα τον αγκάλιαζε, θα τον κοιτούσε στα μάτια και θα του έλεγε «Πολυαγαπημένε, αυτήν την φορά είμαι πραγματικά εδώ για σένα». Αυτή είναι μια υπέροχη στιγμή, αυτή είναι μία στιγμή που η ζωή είναι αληθινή και βαθιά: ο πατέρας είναι εκεί και ο γιος είναι εκεί. Η αγάπη είναι εκεί γιατί είναι εκεί ο ένας για τον άλλον, είναι διαθέσιμοι ο ένας για τον άλλον. Όταν αγαπάς κάποιον πρέπει να είσαι διαθέσιμος για το πρόσωπο που αγαπάς. Και αυτή είναι η πρακτική του διαλογισμού – να έχεις τον εαυτό σου εκατό τοις εκατό διαθέσιμο για το πρόσωπο που αγαπάς.

Έτσι θα ήθελα τα παιδιά να γράψουνε αυτήν την φόρμουλα σε ένα χαρτί, στην γλώσσα τους, με ωραία γράμματα και να την διακοσμήσουν με λουλούδια, φρούτα και πουλιά. Όταν θα γυρίσετε σπίτι σας, θα κολλήσετε το μάντρα σε ένα τοίχο και θα το εξασκείτε κάθε μέρα με το πρόσωπο που αγαπάτε. «Πολυαγαπημένε, είμαι εδώ πραγματικά για εσένα» αυτό είναι το πρώτο μάντρα. Οι φίλοι μου στην Αμερική τύπωσαν αυτό το μάντρα σε ένα μπλουζάκι. Αν θέλετε μπορείτε να τυπώσετε κι εσείς την μαγική φόρμουλα στα Ιταλικά, τα Γαλλικά, τα Γερμανικά ή τα Ολλανδικά. Όταν  φοράτε το μπλουζάκι «Πολυαγαπημένε, είμαι εδώ για σένα» μπορείτε απλά να κοιτάξετε αυτό το πρόσωπο, να δείξετε το μάντρα στο μπλουζάκι σας και να χαμογελάσετε. 

Το δεύτερο μάντρα είναι «Πολυαγαπημένε, ξέρω ότι είσαι εκεί και είμαι πολύ ευτυχισμένος». Αυτό είναι επίσης ένα πολύ εύκολο μάντρα να εξασκήσετε. Επειδή να αγαπάς σημαίνει να αναγνωρίζεις την παρουσία του ανθρώπου που αγαπάς. Για να αναγνωρίσεις ότι είναι εκεί, πρέπει να έχεις τον χρόνο να το κάνεις. Αν είσαι πολύ απασχολημένος, πως μπορείς να αναγνωρίσεις την παρουσία του/της; Και η πιο σημαντική προϋπόθεση για να εξασκήσετε αυτό το μάντρα είναι να είστε εκεί εκατό τοις εκατό. Εάν δεν είστε παρόντες εκατό τοις εκατό, δεν μπορείτε να αναγνωρίσετε την παρουσία του/της. Όταν κάποιος σας αγαπά, έχετε ανάγκη αυτό το πρόσωπο να αναγνωρίσει ότι είστε εκεί – είτε είστε πολύ νέος είτε είστε εβδομήντα ή ογδόντα ετών, συμπεριφέρεστε με τον ίδιο τρόπο. Χρειαζόμαστε πάντα το άλλο άτομο να αναγνωρίζει ότι είμαστε εκεί. Θέλουμε να μας αγκαλιάζει με την προσοχή του. Αυτό δεν το χρειάζονται μόνο τα παιδιά αλλά και οι ενήλικες. Χρειαζόμαστε να μας αγκαλιάζει το άλλο άτομο με την ενέργεια της προσοχής του. Οπότε εάν είστε παρόντες εκατό τοις εκατό πηγαίνετε στο άλλο πρόσωπο, το κοιτάτε, του χαμογελάτε και λέτε «Πολυαγαπημένε, ξέρω ότι είσαι εκεί και είμαι πολύ χαρούμενος/η». Αυτό είναι για να αναγνωρίσετε την παρουσία του ανθρώπου που αγαπάτε και να του πείτε ότι είστε πολύ χαρούμενος/η που είναι ζωντανός/η, στην διάθεσή σας κάθε στιγμή. Ξέρετε μια τέτοια πρακτική μπορεί να κάνει το άλλο πρόσωπο πολύ χαρούμενο αμέσως – δεν χρειάζεται να περιμένετε πέντε λεπτά. Αυτό είναι το Ντάρμα του Βούδα – άμεσα αποτελεσματικό. Εάν είστε ντροπαλός, πρέπει να μάθετε. Να κλειδώνετε την πόρτα, να σβήνετε το φως και να προσπαθείτε να εξασκείτε το μάντρα «Πολυαγαπημένε, ξέρω ότι είσαι εκεί και είμαι πολύ χαρούμενος/η». Και όταν είστε σίγουρος/η ότι μπορείτε να το κάνετε, ανοίξτε την πόρτα πηγαίνετε προς αυτόν/ην και πέστε το. 

Ξέρετε, εγώ το εξασκώ όχι μόνο με ανθρώπους αλλά και με το φεγγάρι, το πρωινό αστέρι, τα λουλούδια της μανόλιας. Πέρσι που ήμουν στην Κορέα, σε μία Προτεσταντική σχολή, το σπίτι που έμενα ήταν περιτριγυρισμένο από μανόλιες και ήταν άνοιξη. Τα άνθη της μανόλιας είναι πολύ όμορφα. Είναι λευκά – σαν χιόνι. Έκανα περιπατητικούς διαλογισμούς ανάμεσα στις μανόλιες και ένιωθα πολύ ευτυχισμένος, ήταν υπέροχα. Σταματούσα και κοιτούσα από κοντά κάθε άνθος της μανόλιας. Χαμογελούσα, εισέπνεα, εξέπνεα και έλεγα «Πολυαγαπημένε, ξέρω ότι είσαι εκεί και είμαι πολύ χαρούμενος» και υποκλινόμουν στο λουλούδι. Ήμουν πολύ χαρούμενος και νομίζω και τα λουλούδια της μανόλιας το ίδιο, γιατί όταν οι άνθρωποι αναγνωρίζουν την παρουσία σου και την εκτιμούν, αισθάνεσαι ότι αξίζεις κάτι. Βεβαίως τα άνθη της μανόλιας ήταν πολύτιμα για μένα. 

Μερικές φορές κοιτάζω την πανσέληνο με προσοχή, εισπνέω, εκπνέω και λέω στην πανσέληνο το μάντρα «Πανσέληνε, όμορφη πανσέληνε, ξέρω ότι είσαι εκεί και είμαι πολύ χαρούμενος». Και ήμουνα πραγματικά πολύ χαρούμενος εκείνη την στιγμή. Ήμουνα ένας ελεύθερος άνθρωπος – δεν ήμουνα προσβεβλημένος από ανησυχίες ή φόβο ή κάθε είδους σχέδια. Και επειδή ήμουνα ελεύθερος, ήμουνα ο εαυτός μου. Είχα τον χρόνο και την ευκαιρία να αγγίξω τα θαύματα της ζωής γύρω μου, γι’ αυτό και μπορούσα να αγγίξω την πανσέληνο και να εξασκήσω το μάντρα με την πανσέληνο. Σήμερα το απόγευμα μπορεί να θελήσετε να εξασκήσετε αυτό το μάντρα με κάποιον ή με ένα δέντρο, μια πεταλούδα γιατί είναι όλα υπέροχα.

Είμαστε στο δωμάτιο του διαλογισμού και όλοι ακούμε τον ήχο της βροχής. Για μένα ο ήχος της βροχής είναι κάτι υπέροχο. Στο Upper Hamlet έχουμε μια βεράντα που την έχουμε βαφτίσει «η βεράντα που ακούμε την βροχή». Εάν είσαι ελεύθερος άνθρωπος μπορείς να καθίσεις εκεί και να ακούς την βροχή, και είσαι ήδη πολύ χαρούμενος, γιατί η βροχή είναι υπέροχη. Πολύ συχνά σκέφτομαι την βροχή σαν την μποτισάτβα Αβαλοκιτεσβάρα. Μετά από μερικές εβδομάδες χωρίς βροχή, η βλάστηση αρχίζει να υποφέρει και όταν έρχεται η βροχή βλέπεις όλα τα δέντρα και οι θάμνοι είναι πολύ χαρούμενα. Νομίζω ότι απολαμβάνουν τον ήχο της βροχής, όπως και εγώ, πάρα πολύ. Καθισμένος στο δωμάτιο του διαλογισμού ή στην βεράντα της βροχής, μπορείς να εκτιμήσεις τον ήχο της βροχής και μπορείς να είσαι χαρούμενος, απλώς επειδή κάθεσαι εκεί.

Έτσι η ευτυχία είναι δυνατή μόνο με την προσοχή, επειδή η προσοχή μας βοηθά να διαπιστώσουμε τι υπάρχει εκεί – τόσο πολύτιμο. Όσοι από εμάς έχουν ακόμη την μητέρα τους, πρέπει να είναι χαρούμενοι. Όσοι έχουμε τα μάτια μας σε καλή κατάσταση και μπορούμε να κοιτάμε το φεγγάρι, πρέπει να είμαστε χαρούμενοι. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να μας κάνουν χαρούμενους τώρα. Και αυτό είναι η πρακτική της προσοχής – συγκεκριμένα η πρακτική του Βουδιστικού διαλογισμού. Γι’ αυτό σας παρακαλώ γράψτε το δεύτερο μάντρα σε ένα άλλο χαρτί, με τα καλύτερα γράμματά σας και διακοσμείστε το με χρώματα – με λουλούδια, φρούτα, φύλλα, πουλιά και ούτω καθ’ εξής και κρεμάστε το στο δωμάτιό σας. Είμαι σίγουρος ότι αν εξασκήσετε το πρώτο και το δεύτερο μάντρα θα κάνετε πολλούς τριγύρω σας χαρούμενους. Και μην μου πείτε ότι είναι δύσκολο γιατί δεν είναι.

(Κουδούνι)

Το τρίτο μάντρα είναι επίσης πολύ εύκολο. Εξασκείτε αυτό το μάντρα όταν δείτε ότι το πρόσωπο που αγαπάτε υποφέρει. Κλαίει ή δείχνει πολύ δυστυχισμένος/η. Εάν ισχυρίζεστε ότι αγαπάτε κάποιον, τότε πρέπει να γνωρίζετε τι συμβαίνει σε αυτόν/ην που αγαπάτε, και η προσοχή σας θα σας βοηθήσει να καταλάβετε ότι κάτι συμβαίνει σε αυτό το πρόσωπο. Βεβαίως αν είστε εκατό τοις εκατό παρών, θα καταλάβετε αμέσως ότι το άτομο που αγαπάτε υποφέρει. Εάν δεν γνωρίζετε ότι το πρόσωπο που αγαπάτε υποφέρει, τότε δεν είστε συνειδητός, δεν αγαπάτε πραγματικά γιατί δεν έχετε την προσοχή σας εκεί. Αν θέλετε να λέτε ότι αγαπάτε πρέπει να είστε συνειδητοί, πρέπει να κάνετε διαλογισμό, γιατί πως μπορείτε να αγαπάτε αν δεν είστε παρόντες; Μπορείτε να αγαπάτε μόνο όταν είστε παρόντες και για να είστε παρόντες πρέπει να εξασκείτε συνειδητή αναπνοή, συνειδητό περίπατο ή όποια άλλη πρακτική σας βοηθήσει να είστε πραγματικά παρόντες, σαν ελεύθερος άνθρωπος για το πρόσωπο που αγαπάτε. Έτσι επειδή είστε παρών, είστε συνειδητός – γι’ αυτό καταλάβατε ότι το πρόσωπο που αγαπάτε υποφέρει. Αυτή ακριβώς την στιγμή πρέπει να κάνετε βαθειά εξάσκηση, να είστε παρών εκατό τοις εκατό. Πηγαίνετε σε αυτόν/ην και λέτε το τρίτο μάντρα «Πολυαγαπημένε, ξέρω ότι υποφέρεις, γι’ αυτό είμαι εδώ για σένα» 

Όταν υποφέρετε, θέλετε το πρόσωπο που αγαπάτε να το γνωρίζει – αυτό είναι ανθρώπινο, είναι πολύ φυσικό. Υποφέρετε, και αν το πρόσωπο που αγαπάτε δεν γνωρίζει ότι υποφέρετε, εάν αγνοεί τον πόνο σας, υποφέρετε ακόμα περισσότερο. Έτσι θα ήταν μεγάλη ανακούφιση εάν το πρόσωπο που αγαπάμε γνωρίζει ότι υποφέρουμε. Επομένως ο σκοπός σας, η πρακτική σας είναι να πάτε σε αυτόν/ην, να προσφέρετε την αληθινή παρουσία σας και να προφέρετε το τρίτο μάντρα «Πολυαγαπημένε, ξέρω ότι υποφέρεις, γι’ αυτό είμαι εδώ για σένα». Πριν κάνετε οτιδήποτε άλλο για να βοηθήσετε, υποφέρει ήδη λιγότερο, γιατί ξέρει ότι αναγνωρίζετε τον πόνο του/της. Έτσι το αποτέλεσμα της πρακτικής είναι στιγμιαίο – πιο γρήγορο από το να φτιάξετε ένα στιγμιαίο καφέ – πολύ γρήγορο. Όσο πιο συγκεντρωμένος είστε, όσο πιο συνειδητός είστε, τόσο πιο μεγάλο θα είναι το αποτέλεσμα της πρακτικής. Και τα παιδιά μπορούν να το εξασκήσουν πολύ εύκολα. Κάθε φορά που βλέπουν τα αδέλφια τους να υποφέρουν, κάθε φορά που βλέπουν την μαμά τους να κλαίει, θα πρέπει να μάθουν πώς να το εξασκήσουν. Πρέπει να εισπνεύσουν και να εκπνεύσουν βαθιά και να πάνε σ’ αυτό το πρόσωπο, να πιάσουν το χέρι του/της και να πούνε «Πολυαγαπημένε, ξέρω ότι υποφέρεις και είμαι εδώ για σένα, πραγματικά, είμαι εδώ για σένα». Αυτό είναι μεγάλη ανακούφιση.

Το τέταρτο μάντρα είναι μόνο για ενήλικες επειδή είναι λίγο περίπλοκο. Αυτό το τρίτο μάντρα θα ήθελα επίσης να το γράψετε στα Αγγλικά, τα Ιταλικά ή τα Γερμανικά με τον καλύτερο γραφικό σας χαρακτήρα – καλλιγραφικά – και να το διακοσμήσετε με πολλή αγάπη και φροντίδα. Κάντε το ένα έργο τέχνης. Και μην περιμένετε να γυρίσετε σπίτι σας για να το κάνετε – σας ζητώ τώρα να γράψετε τα τρία μάντρας εδώ και να τα διακοσμήσετε πολύ ωραία. Όταν θα πάτε σπίτι σας, βάλτε τα στον τοίχο του δωματίου σας ή και στο σαλόνι – εσείς αποφασίζετε. Αυτό όμως που περιμένω από εσάς είναι να τα εξασκείτε. Και αυτή δεν είναι η εξάσκηση μόνο για τα παιδιά, είναι για όλους. Ακόμη και στα εβδομήντα και στα ογδόντα μπορείτε να τα εξασκήσετε ακόμη και στα ογδόντα μπορείτε να τα εξασκήσετε και να φέρετε πολλή χαρά στο σπίτι σας. Το δοκιμάζετε για μερικές εβδομάδες και θα δείτε ότι – η κατάσταση στο σπίτι θα μεταμορφωθεί δραστικά. Η επικοινωνία θα αποκατασταθεί. Ενδιαφερόμαστε για την ευτυχία και την λύπη, τον πόνο κάθε μέλους της οικογένειας. Και φυσικά αυτή η πρακτική είναι εύκολη, απλή και ο καθένας μπορεί να την κάνει.

Τώρα όταν ακούσετε το μικρό καμπανάκι, παρακαλώ σηκωθείτε και υποκλιθείτε στην Σάνγκα πριν βγείτε έξω.

(κουδούνι – αποχωρούν τα παιδιά)

Την εποχή του Βούδα υπήρχε ένας λαϊκός άνθρωπος, του οποίου το όνομα ήταν Anathapindika. Το πραγματικό του όνομα ήταν Sudatta. Anathapindika όμως, ήταν το όνομα που του είχαν δώσει οι άνθρωποι της πόλης επειδή τον αγαπούσαν. Είχε καλή καρδιά. Ήταν  ένας πλούσιος έμπορος, ένας επιχειρηματίας, αλλά ξόδευε πολύ από τον χρόνο του και τα χρήματά του για να φροντίσει φτωχούς ανθρώπους, ανθρώπους που ήταν εγκαταλελειμμένοι, παιδιά, ορφανά και ούτω καθ’ εξής. Γι’ αυτό ο τίτλος του  Anathapindika του είχε δοθεί από  τους ανθρώπους της πόλης του Shravasti – που σημαίνει «ο άνθρωπος που φροντίζει τους απομονωμένους, τους δυστυχισμένους» και ούτω καθ’ εξής. Ήταν αυτός που κάλεσε τον Βούδα να έρθει να διδάξει στην χώρα του. Ο Βούδας πριν από αυτό ήταν στην χώρα της Magadha.

Ο Anathapindika κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Magadha έμαθε για την παρουσία του Βούδα. Είχε εμπνευστεί πάρα πολύ από την διδασκαλία του Βούδα, γι’ αυτό και τον κάλεσε στην χώρα του, την Kosala. Και είναι αυτός που αγόρασε το πιο όμορφο πάρκο κοντά στην πόλη Shravasti και το προσέφερε στον Βούδα για μοναστήρι – το πρώτο μοναστήρι σε αυτήν την χώρα. Αργότερα ονομάστηκε Jeta Park, γιατί ιδιοκτήτης του πάρκου ήταν ο πρίγκιπας Jeta. Ο Anathapindika πήρε μεγάλη ευχαρίστηση με το να υπηρετεί τον Βούδα και την Σάνγκα, και η οικογένειά του ήταν μια ευτυχισμένη οικογένεια γιατί η γυναίκα του και τα τρία παιδιά του ακολούθησαν την διδασκαλία του Βούδα. Όμως δεν του είχε δοθεί όλη η διδασκαλία του Βούδα γιατί εκείνη την εποχή οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι λαϊκοί ήταν πολύ απασχολημένοι και έπρεπε να δεχθούν μόνο το είδος της διδασκαλίας που μπορούσαν να αντέξουν. Έτσι η πιο βαθιά διδασκαλία δινόταν μόνο στους μοναχούς και στις μοναχές. Ήταν ο Anathapindika που έκανε ξεκάθαρο στους μοναχούς και τις μοναχές ότι υπήρχαν λαϊκοί που ήταν πολύ ικανοί να κάνουν πρακτική τις πιο βαθιές διδασκαλίες του Βούδα και είπε «Σας παρακαλώ, Σεβάσμιοι, πηγαίνετε πίσω και πέστε στον Κύριο ότι υπάρχουν πολλοί λαϊκοί που είναι πολύ απασχολημένοι και δεν μπορούν να αντέξουν την βαθύτερη διδασκαλία του Βούδα, αλλά υπάρχουν ανάμεσα στους λαϊκούς κάποιοι που είναι πολύ ικανοί να μάθουν την πρακτική και αυτές τις διδασκαλίες».

Ο Anathapindika ήταν πολύ άρρωστος, ήταν ετοιμοθάνατος – και αυτό αφού είχε ήδη υπηρετήσει τον Βούδα για περίπου τριάντα χρόνια. Ο Βούδας πήγε σε αυτόν και τον επισκέφθηκε και μετά από αυτό ανέθεσε στον Σεβάσμιο Shariputra – έναν από τους καλύτερους μαθητές του – να φροντίσει τον  Anathapindika. Και μία μέρα ο Shariputra έμαθε ότι ο Anathapindika ήταν πολύ άρρωστος – μπορεί να πέθαινε ανά πάσα στιγμή – κι έτσι πήγε στο δωμάτιο του νεότερου αδελφού του στο Ντάρμα, του Σεβάσμιου Ananda και του ζήτησε να πάνε μαζί να τον επισκεφθούν. Κι έτσι πήγαν και οι δύο στο σπίτι του Anathapindika. 

Όταν ο Anathapindika τους είδε και τους δύο να έρχονται, χάρηκε πολύ. Προσπάθησε να καθίσει αλλά ήταν πολύ αδύναμος και δεν μπορούσε. Ο Shariputra είπε «Φίλε μου, μείνε όπως είσαι. Δεν  χρειάζεται να προσπαθήσεις να καθίσεις, θα φέρουμε μερικές καρέκλες και θα καθίσουμε δίπλα σου». Και μετά από αυτό τον ρώτησε «Αγαπητέ φίλε, Anathapindika, πως αισθάνεσαι μέσα στο σώμα σου. Ο πόνος αυξάνεται ή μειώνεται;» Και ο Anathapindika απήντησε «Σεβάσμιοι, ο πόνος μέσα μου αυξάνει συνεχώς. Υποφέρω πολύ, δεν μειώνεται καθόλου» και όταν ο Shariputra το άκουσε αυτό του είπε « Γιατί δεν κάνουμε διαλογισμό στα Τρία Πετράδια; Ας κάνουμε εισπνοές και εκπνοές και να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στον υπέροχο Βούδα, στο υπέροχο Ντάρμα και στην υπέροχη Σάνγκα». Και προσέφερε καθοδηγούμενο διαλογισμό στον Anathapindika και οι δύο μοναχοί κάθισαν και έκαναν και αυτοί τον διαλογισμό μαζί με τον λαϊκό που πέθαινε. Έτσι δύο μοναχοί υποστήριξαν έναν λαϊκό με διαλογισμό αυτήν την τόσο κρίσιμη στιγμή.

Ο Shariputra ήταν ένας πολύ έξυπνος άνθρωπος. Ήταν το δεξί χέρι του Βούδα, φροντίζοντας την κοινότητα των μοναχών, διδάσκοντάς πολλούς από αυτούς σαν μεγαλύτερος αδελφός και ήξερε ακριβώς τι χρειαζόταν ο ετοιμοθάνατος Anathapindika. Γι’ αυτό του προσέφερε πρώτα τον διαλογισμό στα Τρία Πετράδια, γιατί ήξερε ότι η μεγαλύτερη χαρά του Anathapindika ήταν να υπηρετεί τον Βούδα και την Σάνγκα. Έκανε τα πάντα για να νιώθουν ο Βούδας και η Σάνγκα άνετα. Έτσι διαλογιζόμενος στον Βούδα και την Σάνγκα θα ένιωθε χαρά και ευτυχία που θα εξισορροπούσαν τον πόνο του σώματος. Όλοι μας πρέπει να το μάθουμε αυτό, γιατί μέσα μας υπάρχουν σπόροι του πόνου και σπόροι της χαράς. Εάν ξέρετε πώς να αγγίξετε τους σπόρους της χαράς, θα ποτίζονται και η ενέργεια της χαράς και της ευτυχίας θα είναι αρκετά δυνατή για εξισορρόπηση – θα κάνει τον άνθρωπο να υποφέρει λιγότερο. 

Ο Βούδας είναι αυτός που έχει την ικανότητα να είναι εκεί, να είναι συνειδητός, να έχει κατανόηση, να αγαπά και να δέχεται, να είναι χαρούμενος. Είναι οι δέκα τίτλοι του Βούδα που οι άνθρωποι πρέπει να επαναλάβουν για να αγγίζουν αυτές τις ποιότητες – την χαρά και την ειρήνη του Βούδα.

Αφού διαλογίστηκαν στον Βούδα, μετά διαλογίστηκαν στο Ντάρμα. Το Ντάρμα είναι ένα μονοπάτι που μπορεί να φέρει ανακούφιση, χαρά και ειρήνη αμέσως – δεν χρειάζεται να περιμένουμε. Το Ντάρμα δεν είναι μια υπόσχεση για μελλοντική ευτυχία. Η πρακτική του Ντάρμα δεν είναι θέμα χρόνου – από την στιγμή που αγκαλιάζεις το Ντάρμα και το εξασκείς, αρχίζεις να νιώθεις ανακούφιση και μεταμόρφωση άμεσα.

Και η Σάνγκα περιλαμβάνει μέλη που εξασκούν συγκέντρωση, επίγνωση, σοφία, χαρά και ειρήνη. Αφήνεις το μυαλό σου να αγγίξει αυτά τα υπέροχα πετράδια – που μπορούν να ποτίσουν τους σπόρους της ευτυχίας μέσα σου. Μετά από περίπου δέκα λεπτά διαλογισμού, ο Anathapindika ένιωθε πολύ καλύτερα.

Την επόμενη φορά που θα καθίσετε δίπλα σε έναν ετοιμοθάνατο, ίσως θα θέλατε να κάνετε το ίδιο. Είστε εκεί, παρών εκατό τοις εκατό με σταθερότητα, στερεότητα και ειρήνη. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Είστε το στήριγμα αυτού του ετοιμοθάνατου ανθρώπου, και χρειάζεται πολύ την σταθερότητα και την ειρήνη σας. Για να σταθείτε σε έναν ετοιμοθάνατο πρέπει να είστε στην καλύτερη κατάσταση – μην περιμένετε μέχρι εκείνη την στιγμή για να κάνετε εξάσκηση. Να εξασκείστε στην καθημερινή ζωή σας για να καλλιεργήσετε την ειρήνη και την στερεότητα μέσα σας. Μετά κοιτάτε τον άνθρωπο και αναγνωρίζετε τους σπόρους της χαράς που είναι βαθιά θαμμένοι μέσα του/της, και απλά ποτίζετε αυτούς τους σπόρους. Ο καθένας έχει σπόρους χαράς. Πρέπει να το ξέρετε εκ των προτέρων. Και εκείνη την στιγμή του/της μιλάτε, χρησιμοποιείτε καθοδηγούμενο διαλογισμό, ούτως ώστε να τον/την βοηθήσετε να αγγίξει τους σπόρους της ευτυχίας μέσα του/της.

Πριν από κάποια χρόνια πήγαινα στο βορεινό μέρος της πολιτείας της Νέας Υόρκης να κάνω ένα σεμινάριο, όταν έμαθα ότι ο φίλος μας Alfred Hassler πέθαινε σε ένα Καθολικό νοσοκομείο εκεί κοντά. Έτσι καταφέραμε να σταματήσουμε και να περάσουμε λίγη ώρα μαζί του. Ο Άλφρεντ ήταν πολύ δραστήριος κατά την διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ. Ήταν διευθυντής της Αδελφότητας Συμφιλίωσης στην Νέα Υόρκη και μας υποστήριξε με όλη του την καρδιά, φέρνοντας μηνύματα ειρήνης από τον λαό του Βιετνάμ και δούλεψε πολύ σκληρά για την κατάπαυση του πυρός και τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα αντιμαχόμενα μέρη. Πέθαινε τώρα εκεί, και εγώ με την αδελφή Chan Khong και άλλους πέντε ή έξη ήμασταν σε μία λιμουζίνα και κανονίσαμε να κάνουμε μία στάση. Μόνο στην αδελφή Chan Khong και εμένα επετράπη η είσοδος, οι υπόλοιποι περίμεναν στο αυτοκίνητο. Όταν φτάσαμε ο Άλφρεντ ήταν σε κώμα και η κόρη του, η Λώρα, προσπαθούσε να τον φέρει πίσω «Άλφρεντ, Άλφρεντ ο Thay και η αδελφή Chan Khong είναι εδώ», αλλά αυτός δεν επέστρεφε.

Ζήτησα από την αδελφή  Chan Khong να του τραγουδήσει ένα τραγούδι – το τραγούδι είναι γραμμένο από μένα και τα λόγια είναι παρμένα κατ’ ευθείαν από το Samyutta Nikaya: «Αυτά τα μάτια δεν είμαι εγώ, δεν είμαι πιασμένος σε αυτά τα μάτια. Είμαι η ζωή χωρίς όρια, δεν γεννήθηκα ποτέ και δεν θα πεθάνω ποτέ. Κοίτα με, χαμογέλα μου, πιάσε το χέρι μου. Λέμε αντίο τώρα αλλά θα συναντηθούμε αμέσως μετά. Και θα συναντιόμαστε σε κάθε δρόμο της ζωής».

Η αδελφή  Chan Khong άρχισε να τραγουδά αυτό το τραγούδι σιγανά. Θα νομίζετε ότι επειδή ο Άλφρεντ ήταν σε κώμα δεν μπορούσε να ακούσει. Μην είστε τόσο σίγουροι, γιατί αφού η αδελφή τραγούδησε δύο-τρεις φορές αυτό το τραγούδι, ο Άλφρεντ γύρισε πίσω – συνήλθε. Οπότε μπορείτε να μιλάτε σε ένα πρόσωπο που είναι σε κώμα. Μην χάνετε το θάρρος σας, να του/της μιλάτε σαν να είναι ξύπνιος. Υπάρχει τρόπος επικοινωνίας.

Ήμασταν πολύ χαρούμενοι που επανήλθε και η Λώρα είπε «Άλφρεντ, ξέρεις ότι ο Thay είναι εδώ μαζί σου και η αδελφή Chan Khong είναι εδώ μαζί σου». Δεν μπορούσε να μιλήσει αλλά τα μάτια του έδειχναν ότι καταλάβαινε ότι ήμασταν εκεί. Έκανα μασάζ στα πόδια του και ρώτησα εάν αντιλαμβανόταν  το άγγιγμα. Όταν η Λώρα τον ρώτησε, απάντησε με τα μάτια ότι αντιλαμβανόταν ότι έκανα μασάζ στα πόδια του. Όταν πεθαίνετε μπορεί να έχετε μία συγκεχυμένη αίσθηση του σώματός σας. Δεν ξέρετε ακριβώς εάν το σώμα σας είναι εκεί. Έτσι αν κάποιος τρίβει ή κάνει μασάζ στα χέρια ή τα πόδια, αυτό θα βοηθήσει, θα επαναφέρει ένα είδος επαφής και επίγνωσης ότι το σώμα είναι ακόμη εδώ.

Η αδελφή  Chan Khong άρχισε να κάνει ακριβώς σαν τον Shariputra. Άρχισε να ποτίζει τους σπόρους ευτυχίας του Άλφρεντ. Παρ’ όλο που ο Άλφρεντ δεν πέρασε την ζωή του υπηρετώντας τον Βούδα, την Σάνγκα, πέρασε πολύ χρόνο από την ζωή του εργαζόμενος για την ειρήνη. Έτσι η αδελφή Chan Khong πότιζε τους σπόρους της εργασίας του για την ειρήνη μέσα του. «Άλφρεντ θυμάσαι την εποχή που ήσουνα στην Σαϊγκόν και περίμενες να συναντήσεις τον ηγούμενο Tri Quang; Λόγω των βομβαρδισμών των Αμερικάνων ο Tri Quang δεν ήθελε να δει κανέναν Δυτικό. Και είχες ένα γράμμα από τον Thay και ήθελες να του το παραδώσεις. Δεν σου επιτρεπόταν να μπεις μέσα και έτσι κάθισες κάτω, έξω από την πόρτα του και έβαλες ένα σημείωμα κάτω από την πόρτα του ότι θα έκανες νηστεία μέχρι να ανοίξει η πόρτα και δεν χρειάστηκε να περιμένεις πολύ γιατί μετά από δέκα λεπτά ο Tri Quang άνοιξε και σε προσκάλεσε να περάσεις μέσα. Το θυμάσαι αυτό Άλφρεντ;» Και προσπαθούσε να φρεσκάρει τις αναμνήσεις από χαρούμενες στιγμές.

«Άλφρεντ θυμάσαι τότε στην Ρώμη που τριακόσιοι Καθολικοί μοναχοί έκαναν διαδήλωση για ειρήνη στο Βιετνάμ; Ο καθένας από αυτούς φορούσε το όνομα ενός φυλακισμένου Βουδιστή μοναχού στο Βιετνάμ – επειδή αυτοί οι μοναχοί αρνήθηκαν να στρατολογηθούν και να υπακούσουν τον νόμο του στρατού. Εδώ κάναμε ότι μπορούσαμε για να γνωστοποιήσουμε το μαρτύριό τους, έτσι στην Ρώμη τριακόσιοι Καθολικοί ιερωμένοι φορώντας τα ονόματα τριακοσίων Βουδιστών μονάχων που ήταν φυλακή στο Βιετνάμ, έκαναν  διαδήλωση, το θυμάσαι;» Όλες αυτές οι μνήμες ήρθαν σε αυτόν.

Η αδελφή Chan Khong συνέχισε να κάνει ακριβώς όπως ο Shariputra. Κάποια στιγμή ο Άλφρεντ άνοιξε το στόμα του και είπε «θαυμάσια, θαυμάσια» και αυτό ήταν όλο. Μετά από ένα –δύο λεπτά ξαναβυθίστηκε στο κώμα του και δεν ξανασυνήλθε. Έξη άνθρωποι περίμεναν στο αυτοκίνητο και αυτό το ίδιο βράδυ έπρεπε να δώσουμε μία ομιλία προσανατολισμού σε τετρακόσια ή πεντακόσια άτομα κι’ έτσι σύστησα στην Λώρα και την Ντόροθυ, την γυναίκα του, εάν ξαναγύριζε να έκαναν το ίδιο: να κάνουν μασάζ και να ποτίζουν τους σπόρους της ευτυχίας μέσα του. Και φύγαμε.

(Κουδούνι)      

Νωρίς το επόμενο πρωί πήραμε ένα τηλεφώνημα ότι ο Άλφρεντ πέθανε πολύ ειρηνικά, μία – μιάμιση ώρα από την ώρα που φύγαμε. Φαίνεται σαν να μας περίμενε, και μετά από αυτή την συνάντηση ήταν απόλυτα ικανοποιημένος και πέθανε εν ειρήνη. 

Όταν η μεγάλη αδελφή της αδελφής Chan Khong πέθαινε στην Καλιφόρνια, υπέφερε πολύ στο σώμα της. Στο νοσοκομείο ήταν σε κώμα αλλά υπέφερε στο σώμα της. Και έκλαιγε και φώναζε και τα παιδιά της δεν ήξεραν τι να κάνουν, γιατί δεν είχαν μάθει τίποτα για το Ντάρμα. Όταν η αδελφή Chan Khong ήρθε και το είδε αυτό, άρχισε να ψέλνει. Όμως ο ψαλμός της ήταν πολύ αδύναμος σε σχέση με τα βογγητά και το κλάμα της ετοιμοθάνατης. Έτσι η αδελφή Chan Khong χρησιμοποίησε ένα κασετόφωνο και μια ταινία σαν τον ψαλμό που ακούσαμε σήμερα το πρωί, «Namo Avalokiteshvara, bodhisattva Avalokiteshvara». Χρησιμοποίησε ακουστικά και ανέβασε τον ήχο πολύ ψηλά. Σε λίγα μόλις λεπτά, όλη η ταραχή, όλος ο πόνος, όλο το κλάμα σταμάτησαν και από εκείνη την στιγμή μέχρι που πέθανε ήταν ήσυχη. 

Ήταν σαν θαύμα, και όλα της τα παιδιά δεν καταλάβαιναν γιατί, εμείς όμως καταλαβαίνουμε. Επειδή είχε μέσα της τον σπόρο του Βούδα-Ντάρμα, άκουσε τον ψαλμό, είχε επαφή με αυτήν την πρακτική – τον ψαλμό, την ατμόσφαιρα αυτής της πρακτικής. Επειδή όμως έζησε πολλά χρόνια σε ένα περιβάλλον όπου η ατμόσφαιρα της ηρεμίας, της ειρήνης δεν υπήρχε, πολλά στρώματα πόνου το είχαν καλύψει και έτσι ο ψαλμός την βοήθησε παρ’ όλο που ήταν σε κώμα. Ο ήχος διαπέρασε και βοήθησε να αποκαλυφθεί αυτό που είχε βαθιά μέσα της. Λόγω αυτού του θαύματος της ένωσης με τον σπόρο της ειρήνης και της ηρεμίας μέσα της, κατάφερε να ηρεμήσει την ταραχή και το κλάμα της και να παραμείνει ήρεμη μέχρι που πέθανε.

Έτσι ο καθένας μας έχει αυτού του είδους τον σπόρο μέσα του – σπόρους χαράς και ηρεμίας. Εάν ξέρουμε πώς να τους αγγίξουμε, μπορούμε να βοηθήσουμε έναν άνθρωπο να πεθάνει ειρηνικά. Πρέπει να δώσουμε τον καλύτερο εαυτό μας εκείνη την ώρα – να είμαστε ήρεμοι, σταθεροί, ειρηνικοί και παρόντες για να βοηθήσουμε έναν ετοιμοθάνατο. Η Βουδιστική πρακτική, του να αγγίξεις το Έσχατο θα έπρεπε να το εξασκούμε στην καθημερινή μας ζωή – δεν θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι να πλησιάσουμε τον θάνατο για να εξασκηθούμε. Γιατί εάν γνωρίζουμε πώς να αγγίζουμε βαθιά τον φαινομενικό κόσμο στην καθημερινή μας ζωή, θα είμαστε ικανοί να αγγίξουμε και τον κόσμο του Απόλυτου, την έσχατη διάσταση της πραγματικότητας στην καθημερινή μας ζωή. Όταν πίνεις το τσάι σου, όταν κοιτάς την πανσέληνο, όταν κρατάς το χέρι ενός μωρού, ή περπατάς με ένα παιδί, όταν το κάνεις αυτό βαθιά, συνειδητά, με συγκέντρωση, μπορείς να αγγίξεις την έσχατη διάσταση της πραγματικότητας, και αυτό είναι το όνειρο της Βουδιστικής διδασκαλίας – να αγγίξεις το Έσχατο.   

Τις προάλλες μιλήσαμε για το κύμα, ζώντας την ζωή ενός κύματος, αλλά την ίδια στιγμή μπορεί να ζει και την ζωή του νερού μέσα του. Δεν πρέπει να πεθάνει για να γίνει νερό, γιατί το κύμα είναι ήδη νερό αυτή την παρούσα στιγμή. Ο καθένας μας έχει την έσχατη διάστασή του – μπορείτε να το πείτε βασίλειο του Θεού, νιρβάνα ή ό,τι άλλο θέλετε. Αυτή είναι η έσχατη διάστασή μας – η έσχατη διάσταση της πραγματικότητάς μας. Εάν στην καθημερινή μας ζωή ζούμε επιπόλαια, δεν μπορούμε να την αγγίξουμε. Εάν όμως μάθουμε να ζούμε την καθημερινή μας ζωή βαθειά, θα μπορέσουμε να αγγίξουμε την νιρβάνα – τον κόσμο χωρίς γέννηση και θάνατο – ακριβώς στο εδώ και τώρα. Αυτό είναι το μυστικό της πρακτικής που μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε τον φόβο της ζωής και του θανάτου.

Αφού οδήγησε τον Anathapindika να ποτίσει τους σπόρους της ευτυχίας μέσα του, ο Σεβάσμιος Shariputra συνέχισε να κοιτά βαθιά. «Αγαπητέ φίλε Anathapindika, τώρα είναι η ώρα να κάνουμε διαλογισμό των έξη αισθήσεων. Είσπνευσε και εξασκήσου μαζί μου, έκπνευσε και εξασκήσου μαζί μου. Αυτά τα μάτια δεν είμαι εγώ, δεν είμαι εγκλωβισμένος σε αυτά τα μάτια. Αυτό το σώμα δεν είμαι εγώ, δεν είμαι εγκλωβισμένος σε αυτό το σώμα. Είμαι ζωή χωρίς όρια. Η παρακμή αυτού του σώματος δεν σημαίνει το τέλος μου. Δεν είμαι περιορισμένος σε αυτό το σώμα».

Κι έτσι συνέχισαν να εξασκούνται ούτως ώστε να εγκαταλείψουν την ιδέα ότι είμαστε αυτό το σώμα, ότι είμαστε αυτά τα μάτια, αυτή η μύτη, αυτή η γλώσσα, αυτό το μυαλό. Διαλογίστηκαν επίσης στα αντικείμενα των αισθήσεων. «Οι μορφές δεν είμαι εγώ, οι ήχοι δεν είμαι εγώ, οι οσμές δεν είμαι εγώ, οι γεύσεις δεν είμαι εγώ, οι επαφές με το σώμα δεν είμαι εγώ, Δεν είμαι εγκλωβισμένος σε αυτές τις επαφές με το σώμα. Αυτές οι σκέψεις δεν είμαι εγώ, αυτές οι αντιλήψεις δεν είμαι εγώ, δεν είμαι εγκλωβισμένος σε αυτές τις σκέψεις και σε αυτές τις αντιλήψεις». Και διαλογίστηκαν στις έξη συναισθήσεις: την όραση, την ακοή, την συναίσθηση με βάση την μύτη, την συναίσθηση με βάση την γλώσσα, με την συναίσθηση του σώματος και την συναίσθηση του νου. «Δεν είμαι εγκλωβισμένος στην συναίσθηση του σώματος, δεν είμαι εγκλωβισμένος στην συναίσθηση του νου». Και μετά διαλογίσθηκαν στα έξη στοιχεία: «Το στοιχείο της γης δεν είμαι εγώ, δεν είμαι εγκλωβισμένος στο στοιχείο της γης. Το στοιχείο του νερού δεν είμαι εγώ, δεν είμαι εγκλωβισμένος στο στοιχείο του νερού» και συνέχισαν με τα στοιχεία του αέρα, του τόπου, της φωτιάς και της συναίσθησης. 

Τελικά έφτασαν στον διαλογισμό του είμαι και δεν είμαι, του έρχομαι και φεύγω. «Αγαπητέ φίλε, Anathapindika, ότι υπάρχει εκδηλώνεται λόγω αιτιών και  καταστάσεων. Ό,τι υπάρχει είναι στην φύση του να μην γεννιέται και να μην πεθαίνει, να μην έρχεται και να μην φεύγει».

Όταν κοιτάμε αυτό το κομμάτι το χαρτί, μπορεί να σκεφτείτε ότι έρχεται κάποια στιγμή που αυτό το χαρτί άρχισε να υπάρχει και μία στιγμή που αυτό το χαρτί θα σταματήσει να υπάρχει. Πιστεύουμε ότι πριν γεννηθούμε δεν υπήρχαμε και σκεφτόμαστε ότι αφού πεθάνουμε δεν θα είμαστε τίποτα. Γιατί στο μυαλό μας έχουμε την ιδέα ότι το να γεννηθείς σημαίνει «από τίποτα ξαφνικά γινόμαστε κάτι». Από κανένας ξαφνικά γίνεσαι κάποιος – αυτή είναι η αντίληψή μας για την γέννηση. Πως είναι όμως δυνατόν από τίποτα να γίνει κάτι και από κανένας κάποιος; Αυτό είναι πολύ παράλογο.

Κοιτάξτε αυτό το κομμάτι χαρτί – μπορεί να νομίζουμε ότι η στιγμή της γέννησής του ήταν όταν ο πολτός έγινε χαρτί. Αυτό όμως το χαρτί δεν έγινε από το τίποτα. Εάν κοιτάξουμε βαθιά μέσα του θα δούμε ότι προϋπήρχε της γέννησής του με την μορφή δέντρου, με την μορφή νερού, με την μορφή του ηλιακού φωτός, γιατί με την πρακτική του να κοιτάμε σε βάθος , μπορούμε να δούμε το δάσος, την γη, το φως του ήλιου, την βροχή – τα πάντα είναι εκεί. Κι έτσι αυτό που αποκαλούμε γέννηση του χαρτιού είναι μόνο μία συνεχόμενη μέρα. Το κομμάτι του χαρτιού υπήρχε εκεί για πολύ χρόνο σε διάφορες φόρμες. Η γέννηση του χαρτιού δεν είναι παρά μία συνέχεια. Δεν θα έπρεπε να ξεγελιόμαστε από αυτό που φαίνεται. Ξέρουμε ότι το χαρτί δεν γεννήθηκε ποτέ. Ήταν πάντα εκεί, γιατί το χαρτί δεν έγινε από το τίποτα. Από τίποτα ξαφνικά γίνεσαι κάτι; Από κανένας γίνεσαι ξαφνικά κάποιος; Αυτό είναι παράλογο. Τίποτα δεν μπορεί να υπάρχει έτσι.     

Έτσι η ημέρα της γέννησής μας δεν είναι παρά μία συνεχόμενη μέρα και το να κάνουμε διαλογισμό είναι να κοιτάξουμε βαθειά μέσα μας να βρούμε την πραγματική μας φύση. Αυτό σημαίνει ότι η αληθινή μας φύση είναι αυτή της μη γέννησης και του μη θανάτου. Μη γέννηση είναι η αληθινή μας φύση. Συνηθίζαμε να πιστεύουμε ότι όταν γεννιόμαστε από τίποτα γινόμαστε κάτι. Αυτή η ιδέα, αυτή η αντίληψη είναι λάθος, γιατί δεν  μπορείτε να εξηγήσετε αυτό το γεγονός. Όχι μόνο αυτό το χαρτί, αλλά κι αυτό το λουλούδι, αυτό το βιβλίο, αυτό το θερμός, ήταν κάτι άλλο πριν γεννηθούν. Οπότε τίποτα δεν γεννιέται από το τίποτα. Ο Γάλλος φυσικός Λαβουαζιέ είπε «τίποτα δεν παράγεται». Δεν υπάρχει γέννηση. Ο επιστήμονας δεν είναι δάσκαλος του Βουδισμού, αλλά είπε μία φράση ακριβώς με τα ίδια λόγια που βρίσκεται στην Σούτρα της Καρδιάς. «Τίποτα δεν παράγεται, τίποτα δεν πεθαίνει».

Ας προσπαθήσουμε να κάψουμε αυτό το χαρτί για να δούμε αν μπορούμε να το μειώσουμε στο τίποτα. Μήπως έχετε ένα σπίρτο; Να είστε συνειδητοί και να παρατηρείτε…  Ξέρουμε ότι δεν μπορούμε να μειώσουμε κάτι σε τίποτα. Προσέξατε τον καπνό που βγήκε. Που είναι τώρα; Μέρος του χαρτιού έγινε καπνός και ενώθηκε με ένα σύννεφο. Μπορεί να το ξαναδούμε αύριο με την μορφή σταγόνας. Αυτή είναι η αληθινή φύση του χαρτιού. Είναι πολύ δύσκολο για μας να συλλάβουμε την έννοια του έρχομαι και φεύγω του χαρτιού. Αναγνωρίζουμε ότι ένα μέρος του χαρτιού είναι ακόμη εκεί, κάπου στον ουρανό υπό μορφή σύννεφου. Οπότε του λέμε «Γεια σου, τα ξαναλέμε αύριο».

Είναι ζεστά όταν καίω το χαρτί – τα δάχτυλά μου ζεστάθηκαν. Η ζέστη που παρήχθη από το κάψιμο εισχώρησε μέσα στο σώμα μου αλλά και μέσα στα δικά σας. Ήρθε στον κόσμος και εάν έχετε τα κατάλληλα μηχανήματα μπορείτε να μετρήσετε το αποτέλεσμα αυτής της ζέστης σε όλα τα πράγματα, ακόμη και σε μερικά χιλιόμετρα από εδώ. Οπότε αυτή είναι μία άλλη κατεύθυνση που πήγε το χαρτί. Είναι ακόμη εδώ, μέσα μας και γύρω μας. Δεν χρειαζόμαστε πολύ χρόνο για να το ξαναδούμε, ίσως είναι ήδη μέσα στο αίμα μας. Και αυτή η στάχτη, ο νεαρός μοναχός μπορεί να την επιστρέψει στο χώμα και ίσως του χρόνου όταν δοκιμάσετε ένα φύλλο μαρουλιού, να είναι η συνέχεια αυτής της στάχτης.

Άρα είναι καθαρό ότι δεν μπορείτε να μειώσετε κάτι σε τίποτα, και παρ’ όλα αυτά εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι όταν πεθάνουμε από κάτι γινόμαστε τίποτα, από κάποιος γινόμαστε κανένας. Είναι δυνατόν; Άρα η δήλωση τίποτα δεν γεννιέται πραγματικά, τίποτα δεν μπορεί να πεθάνει, συνηχεί τέλεια με την διδασκαλία του Βούδα σε σχέση με την μη γέννηση και τον μη θάνατο. Ο φόβος μας γεννιέται από τις αντιλήψεις μας – τις αντιλήψεις της ύπαρξης και μη ύπαρξης, τις αντιλήψεις της γέννησης και του θανάτου. Έχουμε διδαχθεί ότι πριν γεννηθούμε «δεν υπήρχαμε», μετά την γέννηση πιστεύουμε ότι αυτό είναι η ύπαρξη μας και μετά τον θάνατο πιστεύουμε ότι πάλι «δεν υπάρχουμε». Άρα όχι μόνο οι αντιλήψεις της γέννησης και του θανάτου μας φυλακίζουν στον φόβο αλλά και οι αντιλήψεις της ύπαρξης και μη ύπαρξης πρέπει να ξεπεραστούν. Αυτή είναι η κρέμα της διδασκαλίας του Βούδα – να ησυχάσεις όλες τις αντιλήψεις και τις ιδέες, συμπεριλαμβανομένων και των αντιλήψεων περί γέννησης και θανάτου, ύπαρξης και μη ύπαρξης.

Τι είναι η Νιρβάνα; Νιρβάνα είναι το σβήσιμο όλων των αντιλήψεων, των αντιλήψεων που χρησιμεύουν σαν θεμέλιο του φόβου και του πόνου. Την προηγούμενη μέρα μιλούσαμε για την αντίληψη της ευτυχίας. Ακόμη και η αντίληψη της ευτυχίας μπορεί να μας κάνει δυστυχισμένους, μπορεί να δημιουργήσει πολύ δυστυχία. Αυτή είναι μία από τις αντιλήψεις που πρέπει να ξεπεράσουμε. Υπάρχουν βασικές αντιλήψεις που είναι το θεμέλιο του φόβου και του πόνου: οι αντιλήψεις της ύπαρξης και μη ύπαρξης, της γέννησης και του θανάτου, της άφιξης και αναχώρησης. Από πού έρχεστε και που θα πάτε; Η ιδέα της άφιξης και αναχώρησης είναι επίσης μία αντίληψη που πρέπει να ξεπεραστεί.

(Κουδούνι)

Αυτός ήταν ο καθοδηγούμενος διαλογισμός που έδωσε στον Anathapindika o Shariputra: Οτιδήποτε υπάρχει από την φύση του δεν γεννιέται και δεν πεθαίνει. Μη γέννηση, μη θάνατος. Δεν έρχεται και δεν φεύγει.  Μη άφιξη, μη αναχώρηση. Όταν το σώμα γεννιέται, γεννιέται, δεν έρχεται από το πουθενά. Όταν πεθαίνει, πεθαίνει, δεν πηγαίνει στο πουθενά. Το σώμα δεν είναι ανύπαρκτο πριν από την γέννηση. Το σώμα δεν είναι υπαρκτό μετά την γέννηση. Όταν οι συνθήκες είναι επαρκείς υπάρχει εκδήλωσις και όταν αντιλαμβάνεστε αυτή την εκδήλωση, τότε το θεωρείται σαν υπαρκτό. Εάν οι συνθήκες πάψουν να είναι επαρκείς, δεν μπορείτε να το αντιληφθείτε και το θεωρείτε σαν μη υπαρκτό. Είστε παγιδευμένοι σε αυτές τις δύο αντιλήψεις. 

Είναι σαν να έρθετε στο Plum Village το Απρίλιο, κοιτάτε και δεν βλέπετε ηλιοτρόπια. Κοιτώντας τριγύρω λέτε ότι δεν υπάρχουν ηλιοτρόπια στην περιοχή. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Οι σπόροι των ηλιοτροπίων έχουν ήδη φυτευτεί. Όλα είναι ήδη έτοιμα. Μόνο οι αγρότες και οι φίλοι τους, όταν κοιτούν τους λόφους γύρω από το Plum Village, βλέπουν ήδη τα ηλιοτρόπια. Εσείς όμως δεν είστε συνηθισμένοι σ’ αυτό – πρέπει να περιμένετε μέχρι το Ιούλιο για να αναγνωρίσετε, να αντιληφθείτε τα ηλιοτρόπια. Έτσι, όταν μέσα από την αντίληψή σας χαρακτηρίζετε κάτι σαν υπαρκτό ή μη υπαρκτό – χάνετε την πραγματικότητα. Το μη υπαρκτό, όπως το αντιλαμβάνεστε εσείς, δεν το κάνει και μη υπαρκτό. Μόνο και μόνο επειδή μπορείτε να αντιληφθείτε κάτι εσείς, δεν σημαίνει ότι πρέπει να το αξιολογήσετε σαν υπαρκτό. Είναι θέμα αιτιών και συνθηκών. Εάν οι συνθήκες είναι επαρκείς, τότε είναι φανερό και μπορείτε να το αντιληφθείτε και γι’ αυτό το λόγο λέτε ότι υπάρχει.

Γι’ αυτό σε βαθύ διαλογισμό, πρέπει να ξεπεράσουμε όλες αυτές τις ιδέες, όλες αυτές τις αντιλήψεις και να δούμε αυτό που οι άλλοι άνθρωποι δεν μπορούν να ιδούν. Κοιτάζοντας μέσα στο λουλούδι μπορείτε να δείτε τα σκουπίδια, μπορείτε να δείτε το σύννεφο, μπορείτε να δείτε το χώμα, μπορείτε να δείτε το φως του ήλιου. Χωρίς μεγάλη προσπάθεια μπορείτε να δείτε ότι ένα λουλούδι συνυπάρχει με όλα τα άλλα, συμπεριλαμβανομένου του φωτός του ήλιου και του σύννεφου. Γνωρίζουμε ότι αν απομακρύνουμε το φως του ήλιου και το σύννεφο, το λουλούδι δεν μπορεί να υπάρξει. Το λουλούδι υπάρχει επειδή οι συνθήκες είναι επαρκείς για αυτό να υπάρχει, το αντιλαμβανόμαστε και λέμε «το λουλούδι υπάρχει». Και όταν αυτές οι συνθήκες δεν επαρκούν και δεν το αντιλαμβάνεστε τότε λέτε «Δεν υπάρχει». Άρα είμαστε παγιδευμένοι από τις αντιλήψεις της ύπαρξης και μη ύπαρξης. Η έσχατη διάσταση της ύπαρξής μας δεν μπορεί να εκφράζεται από τους όρους της ύπαρξης και μη ύπαρξης, της γέννησης και του θανάτου, της άφιξης και αναχώρησης.

Είναι σαν το νερό που είναι η ουσία του κύματος. Μιλώντας για το κύμα, μπορείτε να μιλήσετε για την «γέννηση» του κύματος, τον «θάνατο» του κύματος. Το κύμα μπορεί να είναι «ψηλό» ή «χαμηλό», «αυτό» ή «άλλο», «περισσότερο» ή «λιγότερο» όμορφο. Αλλά όλες αυτές οι αντιλήψεις και οι όροι δεν μπορούν να αποδοθούν στο νερό, γιατί το νερό είναι η άλλη διάσταση των κυμάτων. Έτσι η έσχατη διάσταση της πραγματικότητάς μας είναι μέσα μας, και αν μπορούμε να την αγγίξουμε, θα ξεπεράσουμε τον φόβο της ύπαρξης και μη ύπαρξης, της γέννησης και του θανάτου, της άφιξης και αναχώρησης. Για τους Βουδιστές που διαλογίζονται το ερώτημα «να ζει κανείς ή να μην ζει» δεν υπάρχει. Γιατί είναι ικανοί να αγγίξουν την πραγματικότητα της μη γέννησης και του μη θανάτου, της ύπαρξης και μη ύπαρξης. Πρέπει να ξεπεράσετε και τις δύο ιδέες – της ύπαρξης και μη ύπαρξης – γιατί αυτές οι ιδέες συνιστούν το θεμέλιο του φόβου σας.

Θα ήταν κρίμα εάν κάναμε πρακτική μόνο για να πάρουμε ένα σχετικό είδος της ανακούφισης. Η μεγαλύτερη ανακούφιση είναι δυνατή μόνο εάν αγγίξετε την νιρβάνα. Νιρβάνα σημαίνει η έσχατη διάσταση της ύπαρξης μας, όπου δεν υπάρχει γέννηση, θάνατος, ύπαρξη, μη ύπαρξη. Όλες αυτές οι αντιλήψεις έχουν εντελώς αφαιρεθεί. Γι’ αυτό νιρβάνα σημαίνει «εξάλειψις» - η εξάλειψις όλων των αντιλήψεων και ιδεών και επίσης η εξάλειψις όλου του πόνου που γεννιέται από αυτές τις ιδέες, όπως ο φόβος, οι ανησυχίες. Όταν αρχίζουμε να αγγίζουμε τον φαινομενικό κόσμο, βλέπουμε ότι υπάρχει γέννηση, υπάρχει θάνατος, υπάρχει προσωρινότητα, υπάρχει μη-εαυτός. Αλλά καθώς αγγίζουμε βαθύτερα τον κόσμο των φαινομένων, βλέπουμε ότι η βάση όλων είναι η νιρβάνα. Τα πράγματα δεν είναι μόνο πρόσκαιρα αλλά είναι και μόνιμα συγχρόνως. Ξεπερνάτε την ιδέα της μονιμότητας αλλά επίσης ξεπερνάτε και την ιδέα της προσωρινότητας. Η προσωρινότητα δίνεται σαν αντίδοτο για να μπορείτε να ελευθερώσετε την αντίληψη σας περί μονιμότητας. Και μια και είστε παγιδευμένοι από την ιδέα του εαυτού, ο μη-εαυτός είναι ένα τέχνασμα για να σας  βοηθήσει να ελευθερωθείτε από την αντίληψη του εαυτού. Εάν έχετε αντίληψη της νιρβάνα, παρακαλώ κάντε το καλύτερο που μπορείτε για να την ελευθερώσετε όσο πιο γρήγορα γίνεται – γιατί νιρβάνα είναι η απελευθέρωση όλων των αντιλήψεων, συμπεριλαμβανομένης και της αντίληψης της νιρβάνα. 

Ο Anathapindika ήταν πολύ ικανός στην πρακτική. Όταν έφτασε σε αυτό το σημείο, είχε συγκινηθεί τόσο πολύ, που απέκτησε αμέσως επίγνωση. Ήταν ικανός να αγγίξει την διάσταση της μη γέννησης και του μη θανάτου. Απελευθέρωσε την ιδέα ότι είναι αυτό το σώμα. Απελευθέρωσε τις αντιλήψεις της γέννησης και του θανάτου, τις αντιλήψεις της ύπαρξης και μη ύπαρξης και ξαφνικά νίκησε τον φόβο. Ο Σεβάσμιος  Ananda τον είδε να κλαίει από χαρά, λόγω αυτής της απελευθέρωσης,. Όμως ο  Ananda δεν κατάλαβε τι ακριβώς συνέβαινε με τον λαϊκό Anathapindika, και είπε «γιατί αγαπητέ φίλε κλαις; Λυπάσαι για κάτι ή μήπως δεν κατάφερες την πρακτική του διαλογισμού;» Ήταν πολύ ανήσυχος. Αλλά ο Anathapindika είπε «Δάσκαλε  Ananda, δεν λυπάμαι για τίποτα. Έκανα με επιτυχία της πρακτική» Τότε ο Ananda ρώτησε «τότε γιατί κλαις;» Ο Anathapindika είπε «Σεβάσμιε  Ananda, κλαίω γιατί συγκινήθηκα πολύ, υπηρέτησα τον Βούδα, το Ντάρμα και την Σάνγκα για περισσότερο από τριάντα χρόνια και δεν έλαβα ποτέ ένα μάθημα τόσο βαθύ όσο το σημερινό. Είμαι πολύ χαρούμενος που έλαβα και έκανα πρακτική σε αυτό το μάθημα» και ο  Ananda είπε «Αγαπητέ φίλε εμείς οι μοναχοί και οι μοναχές αυτό το μάθημα το λαμβάνουμε κάθε μέρα».

Ξέρετε ότι ο Ananda ήταν πολύ νεότερος του Shariputra. Γι’ αυτό ο Anathapindika είπε «Σεβάσμιε Ananda, σε παρακαλώ γύρισε σπίτι και πες στον Κύριο ότι υπάρχουν λαϊκοί που είναι τόσο απασχολημένοι που δεν μπορούν να λάβουν αυτού του είδους τις βαθιές διδασκαλίες, αλλά υπάρχουν και αυτοί μεταξύ μας, που παρ’ όλο που είμαστε λαϊκοί, έχουμε τον χρόνο, την ευφυΐα και την ικανότητα να λάβουμε αυτού του είδους την διδασκαλία και πρακτική» Και αυτά ήταν τα τελευταία λόγια που είπε ο λαϊκός Anathapindika. Ο Σεβάσμιος  Ananda υποσχέθηκε να πάει πίσω στο δάσος Jeta και να τα αναφέρει όλα στον Βούδα και αναφέρεται στην σούτρα ότι λίγο μετά την αναχώρηση των δύο μοναχών, ο λαϊκός Anathapindika πέθανε ήρεμος και ευτυχισμένος.

Αυτή είναι μία σούτρα, μια ομιλία που ονομάζεται «Οι διδασκαλίες που δίδονται στους ασθενείς». Μπορείτε να την βρείτε στο βιβλίο των ψαλμών στο Plum Village στα αγγλικά. Εργαζόμαστε ήδη  για μια νέα έκδοση του βιβλίου των ψαλμών στο Plum Village, αλλά στην παρούσα έκδοση ήδη υπάρχει αυτό το κείμενο. Αυτό το κείμενο υπάρχει στα Πάλι, στα Κινέζικα και έχουμε και διάφορα άλλα κείμενα που παρέχουν διδασκαλίες του ιδίου είδους. Έτσι προτείνω να μελετήσουμε αυτό το κείμενο και να κάνουμε μια συζήτηση για το Ντάρμα ούτως ώστε να εμβαθύνουμε στην κατανόηση της διδασκαλίας και πως να βάλουμε σε πράξη αυτή την διδασκαλία του Βούδα, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Εάν είστε ψυχοθεραπευτής, κοινωνικός λειτουργός, εάν είστε αυτός που πρέπει να βοηθήσει έναν ετοιμοθάνατο, είναι πολύ σημαντικό να μελετήσετε αυτού του είδους τις διδασκαλίες και να τις κάνετε πράξη στην καθημερινή σας ζωή. Και εάν θέλετε απλώς να εμβαθύνετε στην πρακτική του διαλογισμού, τότε η μελέτη και πρακτική αυτής της σούτρα θα σας βοηθήσει να αποκτήσετε μεγαλύτερη σταθερότητα, γαλήνη και κυρίως την βάση του μη φόβου, ούτως ώστε όταν θα έρθει η ώρα , θα μπορέσετε να την αντιμετωπίσετε με έναν πολύ ήρεμο και εύκολο τρόπο – γιατί όλοι μας θα πεθάνουμε μία μέρα. Ακόμη και αν θεωρητικά στην διδασκαλία δεν υπάρχει γέννηση και θάνατος, αν είμαστε ικανοί να ζήσουμε την καθημερινή μας ζωή με ένα τέτοιο τρόπο ώστε να αγγίξουμε την έσχατη διάσταση, τότε αυτή η στιγμή δεν θα είναι καθόλου πρόβλημα για εμάς. 

Στην καθημερινή μου ζωή πάντα κάνω πρακτική κοιτώντας τα πράγματα τριγύρω μου, τους ανθρώπους  τριγύρω μου, τον εαυτό μου. Και μπορώ ήδη να δω την συνέχειά μου σε αυτό το λουλούδι ή σε αυτόν τον θάμνο, ή σε αυτόν τον νεαρό μοναχό, ή σε αυτήν την νεαρά μοναχή, ή σε αυτόν τον νεαρό λαϊκό. Βλέπω ότι όλοι ανήκουμε στην ίδια πραγματικότητα, κάνουμε το καλύτερο σαν Σάνγκα, φέρνουμε λίγο παντού τους σπόρους του Ντάρμα, κάνουμε τους ανθρώπους τριγύρω μας ευτυχισμένους, οπότε δεν βλέπω τον λόγο για τον οποίο πρέπει να πεθάνω, γιατί μπορώ να δω τον εαυτό μου σε σας, σε άλλους ανθρώπους, σε άλλες γενεές. Γι’ αυτό υποσχέθηκα στα παιδιά ότι θα ανέβω στον λόφο του 21ου αιώνα μαζί τους.

Από την κορυφή του λόφου το 2050, θα βλέπω κάτω και θα χαίρομαι γι’ αυτά που θα υπάρχουν μαζί με τα νέα παιδιά τώρα. Ο νεαρός μοναχός Phap Canh είναι τώρα είκοσι ενός ετών και στην κορυφή του λόφου θα είναι εβδομήντα πέντε. Και φυσικά θα είμαι μαζί του, χέρι με χέρι και θα κοιτάμε κάτω μαζί και θα βλέπουμε το τοπίο του εικοστού πρώτου αιώνα. Έτσι σαν Σάνγκα θα ανέβουμε τον λόφο του εικοστού πρώτου αιώνα μαζί. Θα κάνουμε ότι μπορούμε ούτως ώστε η ανάβαση να είναι ευχάριστη και ειρηνική και θα έχουμε όλα τα παιδιά μαζί μας γιατί ξέρουμε ότι ποτέ δεν πεθαίνουμε. Θα είμαστε εκεί για αυτά για πάντα.

Credits: Ομιλία για το Ντάρμα από τον Thich Nhat Hanh στις 11 Αυγούστου, 1996 στο Plum Village, Γαλλία. Μετάφραση: Angels House University