Ξεπερνώντας το Πένθος μετά από Απώλεια

Μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπίσετε την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Όταν πενθείς μπορεί να αισθάνεσαι αποκομμένος από την καθημερινότητα ή να αισθάνεσαι ενοχές που προσπαθείς να κάνεις τις δουλειές της καθημερινότητας όπως να πας για ψώνια, να κάνεις μπάνιο, να οδηγήσεις το αυτοκίνητο κτλ...

Περνώντας μέσα από μια απώλεια το άτομο καλείται να αντιμετωπίσει καταστάσεις και αλλαγές από τις οποίες τις πλείστες φορές δεν είναι καν ενημερωμένο και πόσο μάλλον προετοιμασμένο. Από τις πρακτικές διαδικασίες για τη διευθέτηση της τελετής, κληρονομικά και οικονομικά θέματα μέχρι τις βαθύτερες ψυχολογικές διεργασίες. 

Τα Πέντε Στάδια του Πένθους

Σύμφωνα με την ψυχολόγο Elisabeth Kübler - Ross, ο κάθε άνθρωπος που βιώνει μία απώλεια περνά μέσα από τα πέντε στάδια του πένθους: Άρνηση, Θυμός, Διαπραγμάτευση, Κατάθλιψη, Αποδοχή. 

Άρνηση: Το άτομο δεν μπορεί να δεχτεί την κατάσταση, το τέλος. Άρνηση της πραγματικότητας. Συναισθηματικό μπλοκάρισμα. Προβάλει αμυντικούς μηχανισμούς. Μπορεί να κάνει ότι δεν αισθάνεται τίποτα, ότι δεν έχει συναισθήματα. Απόσταση..  

Θυμός: Ο πόνος κάνει την εμφάνιση του. Έντονος θυμός, επίρριψη ευθυνών, αίσθηση αδικίας. Τα βάζει με τον εαυτό του, με τον Θεό… Απώλεια ύπνου, όρεξης, άλλα φυσικά συμπτώματα.

Διαπραγμάτευση: Το άτομο αναρωτιέται “Τι θα μπορούσα να είχα κάνει;” Ενοχές, τύψεις για πράγματα που θα μπορούσε να είχε κάνει ή όχι για να αποφύγει την απώλεια. Ψάχνει να βρει την επιθυμητή λύση μέσα του. Αρχίζει να συνειδητοποιεί και να διαπραγματεύεται την πραγματικότητα, την απώλεια.

Κατάθλιψη: Συνειδητοποίηση της απώλειας. Επαφή με τα συναισθήματα της θλίψης, του πόνου, της αβεβαιότητας, του φόβου. Κλάμα και εκτόνωση. Το άτομο προσπαθεί να μείνει “δεμένο” με τον άνθρωπο που έφυγε. Μοναξιά. Ανάγκη για χρόνο να πενθήσει και να συμβιβαστεί με αυτό που συμβαίνει.

Αποδοχή: Το άτομο γνωρίζει ότι η απώλεια είναι υπαρκτή, είτε η απώλεια έχει συμβεί είτε πρόκειται να συμβεί. Αντιλαμβάνεται και αποφασίζει ότι δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα, δεν μπορεί να κάνει κάτι διαφορετικό για να αποτρέψει την κατάσταση. Αποδεσμεύει κάθε προσδοκία για επανένωση. Όλα θα πάνε καλά.

Το κέντρο Marie Curie (Ηνωμένο Βασίλειο) εξηγεί πως το πένθος είναι μια φυσιολογική ανταπόκριση κι ωστόσο διαφορετική για τον καθένα. Είναι αδύνατον να προβλέψουμε πως θα αντιδράσει κάποιος στο θάνατο ενός προσώπου που νοιάζεται, ακόμη κι όταν γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί. 

Το πένθος δεν είναι ένα μονάχα συναίσθημα, αλλά πολλά συναισθήματα που ακολουθούν το ένα το άλλο. Μπορεί να βρεις τη διάθεση σου να αλλάζει γρήγορα ή να νιώθεις πολύ διαφορετικά σε διαφορετικές καταστάσεις. Οι άνθρωποι που είναι τεθλιμμένοι λένε πως μερικές φορές αισθάνονται μια πάνω και μια κάτω. Μπορεί να αισθάνεσαι σοκαρισμένος, θλιμμένος, ανήσυχός, ταραγμένος, εξουθενωμένος, ανακουφισμένος, ένοχος, θυμωμένος, ήρεμος, έλλειψη σκοπού, μνησικακία. 

Ακόμη μπορεί να το βρίσεις δύσκολο να συγκεντρωθείς ή να κάνεις πράγματα που φυσιολογικά είναι εύκολα. Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος για να αισθάνεσαι και δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα στη θλίψη. Ο καθένας είναι διαφορετικός.

Πόσο διαρκεί το πένθος;

Δυστυχώς, δεν υπάρχει συγκεκριμένη απάντηση για αυτό, πράγμα που μπορεί να προκαλεί ανησυχία και πανικό όταν βιώνεις ένα τρενάκι συναισθημάτων. Δεν υπάρχει στιγμιαία λύση. Μπορεί να αισθάνεσαι τις επιπτώσεις για αρκετό διάστημα μέχρι και 18 μήνες μετά από μια κύρια απώλεια. Όμως μετά από αυτό το διάστημα το πένθος είναι πολύ πιθανό να μαλακώσει και να μην είναι στο πάνω μέρος του μυαλού σας.

Από την προσωπική μου εμπειρία, βίωσα πένθος όταν έχασα τη γιαγιά μου και αργότερα τον παππού μου. Ακόμη κι αν δεν ήτανε τόσο στενή η σχέση μου μαζί τους, τους ονειρευόμουνα κατά διαστήματα και μάλιστα μετά από αρκετό διάστημα. Τη γιαγιά μου λιγότερο καθώς η σχέση μαζί της ήταν ελάχιστη καθώς μεγάλωνα, ενώ με τον παππού μου που η σύνδεση ήταν μεγαλύτερη υπήρχαν περισσότερα συναισθήματα για να επεξεργαστώ όπως και περισσότερα όνειρα για αρκετό διάστημα μετά τη μετάβαση του.

Τα όνειρα μπορεί να σταματήσουν όταν φτάσετε στο τέλος της διαδικασίας του πένθους. Επίσης όταν πλησιάζει κάποια επέτειος ή ημερομηνία γενεθλίων τους, πολύ πιθανό να πυροδοτείται μια αίσθηση θλίψης ή να τους αισθάνεστε πιο κοντά σας και να έρχονται στο νου σας. Εάν ρωτάτε πόσο θα διαρκέσει, δεν υπάρχει συγκεκριμένη απάντηση για το πόσο διαρκεί το πένθος. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες όπως και το ότι ο κάθε άνθρωπος και κάθε περίπτωση είναι διαφορετική.

Κι αν δεν μπορείς να ξεπεράσεις το πένθος σου;

Αν το πένθος είναι παρατεταμένο, για μια μεγάλη περίοδο χρόνου χωρίς οποιαδήποτε βελτίωση ή χειροτερέψει, αυτό ονομάζεται περίπλοκη ή ανεπίλυτη θλίψη. Μερικά  από τα συμπτώματα:

• Συνεχής δυσπιστία στο θάνατο του αγαπημένου προσώπου ή συναισθηματικό μούδιασμα λόγω της απώλειας.
• Ανικανότητα αποδοχής του θανάτου.
• Σε απασχολεί συνεχώς εκείνο το άτομο ή ο τρόπος που πέθανε.
• Έντονος θρήνος και συναισθηματικός πόνος, μερικές φορές περιλαμβάνει πικρία ή θυμό.
• Ανικανότητα να απολαύσεις τις καλές αναμνήσεις με το αγαπημένο πρόσωπο.
• Κατηγορείς τον εαυτό σου για το θάνατο.
• Επιθυμείς να πεθάνεις ώστε να είσαι με τον/την αγαπημένο σου.
• Αποφεύγεις σε υπερβολικό βαθμό οτιδήποτε σου θυμίζει την απώλεια.
• Συνεχής επιθυμία και λαχτάρα για τον αποθανών.
• Αισθάνεσαι μόνη, αποκομμένη από τους άλλους ανθρώπους, φιλύποπτη.
• Δυσκολία να ακολουθήσεις τα ενδιαφέροντα σου ή να προγραμματίσεις για το μέλλον μετά το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.
• Νιώθεις ότι η ζωή είναι άσκοπη ή κενή χωρίς εκείνο το άτομο.
• Απώλεια ταυτότητας ή σκοπού στη ζωή, το άτομο νιώθει ότι ένα μέρος του εαυτού του πέθανε μαζί με εκείνο το αγαπημένο πρόσωπο.

Βρίσκοντας ανακούφιση, Ξεπερνώντας το Πένθος

Ο παράγοντας του χρόνου είναι πολύ σημαντικός και απαραίτητος για τη συνειδητοποίηση και το προχώρημα καθώς περνά κάποιος μέσα από τα στάδια του πένθους. 

Οι κοινές συμβουλές γύρω από αυτό το θέμα μας παρακινούν να εκφράσουμε τα συναισθήματα μας και να αναγνωρίσουμε πως θα υπάρξουν δύσκολες ημέρες.  

Επιτρέψτε στον εαυτό σας να πενθήσει.

Απευθυνθείτε σε φίλους και στην οικογένεια εκείνες τις στιγμές που θα χρειαστείτε στήριξη.

Γιορτάστε τις σημαντικές ημερομηνίες προς τιμή της ανάμνησης τους. 

Τι συμβαίνει όμως όταν το βάρος είναι ασήκωτο, ο πόνος είναι τόσο έντονος που δεν λέει να φύγει ό,τι κι αν κάνουμε, όσο κι αν το σκεφτούμε, αναλύσουμε ή συζητήσουμε; Άλλες φορές ο πόνος είναι τόσο βαθύς που το άτομο δεν θέλει καν να το φέρει στο προσκήνιο ή να πει οτιδήποτε για αυτό. 

Ως άνθρωποι κουβαλούμε τις εμπειρίες και τις αναμνήσεις κάθε απώλειας και τραύματος μέσα από τη γενεαλογική μας γραμμή. Όταν πυροδοτούνται οι αναμνήσεις του θανάτου βιώνουμε όλο αυτό το φορτίο μαζί και ταυτόχρονα συνδεόμαστε με τις εμπειρίες, τη θλίψη και όλο το φορτίο των ανθρώπων που βίωσαν την απώλεια και το θάνατο κάνοντας το υπερβολικά δύσκολο να ξεφύγουμε. 

Τα συναισθήματα τείνουν να “κλειδώνουν” μέσα στο σώμα μας και δεν γνωρίζουμε πως να τα αποδεσμεύσουμε. Άλλες φορές κάποιος μπορεί να βιώνει τον πόνο των υπόλοιπων μελών της οικογένειας τους και να μην γνωρίζετε γιατί αισθάνεται έτσι. 

Στο πλαίσιο μιας Ατομικής Συνεδρίας μπορούμε να αρχίσουμε τη διαδικασία της απελευθέρωσης και της ταυτόχρονης ενδυνάμωσης του ατόμου.

Βιώνεις κάποια από τα παρακάτω λόγω απώλειας; 

Κούραση, εξάντληση, αδυναμία.

Απελπισία, απόγνωση, συντριβή.

“Δεν θέλω να ζω πια”

Ανεπίλυτα θέματα με τον αποθανών.

Σοκ, Ξαφνική απώλεια.

Δεν μπορείς να δεχτείς αυτό που συμβαίνει.

Φόβος, αβεβαιότητα για το μέλλον.

Κατηγορείς τον εαυτό σου/ άλλους για αυτό που συνέβηκε.

Λάθη που γίνανε, αμέλεια, αδιαφορία.

Ζητήματα με γιατρούς, σύστημα υγείας, Δυτική Ιατρική.

Ενοχές ή τύψεις για επιλογές και πράξεις που εσύ (ή άλλοι) έκανες ή δεν έκανες

Κατάθλιψη, μοναξιά.

Δυσκολία να συγχωρήσεις τον εαυτό σου/ άλλο άτομο.

Κολλημένος για μεγάλο χρονικό διάστημα στο πένθος.

Ανεπίλυτα οικονομικά ζητήματα, χρέη, κληρονομικά και θέματα με άλλα μέλη της οικογένειας.

Υπερβολικός ύπνος, αϋπνία, πονοκέφαλοι, σωματικοί πόνοι.

Υπερβολικό φαγητό, αλκοόλ.

Δυσκολία να απελευθερώσεις το άτομο και την προηγούμενη κατάσταση.

Αποδοχή, Κάνοντας μια νέα αρχή

Άλλο.

Ζήτησε Υποστήριξη

Όποια κι αν είναι η κατάσταση, δεν χρειάζεται να το περάσεις όλο αυτό μόνος/η. Υπάρχουν τρόποι για να στηρίξουμε αυτή τη διαδικασία: 

Είτε εσύ ή η οικογένεια σου περνάτε τις τελευταίες ημέρες ενός αγαπημένου προσώπου και χρειάζεστε υποστήριξη.

Εάν έχασες πρόσφατα ένα μέλος της οικογένειας, αγαπημένο πρόσωπο, ακόμα και κατοικίδιο.

Εάν είσαι κολλημένος στο παρελθόν και δυσκολεύεσαι να αφήσεις πίσω σου την απώλεια ενός ανθρώπου.

Σε οποιοδήποτε φάση κι αν βρίσκεσαι από τα πέντε στάδια του πένθους.  Εάν χρειάζεσαι βοήθεια πάνω στη διαδικασία της απώλειας και του θανάτου, επίτρεψε μου να σε στηρίξω με ένα απαλό και ασφαλή τρόπο να απελευθερώσεις το συσσωρευμένο πόνο ώστε να βρεις περισσότερη ειρήνη και εσωτερική δύναμη. 

Μαζί θα το προσαρμόσουμε στις δικές σου ανάγκες και στην τρέχουσα κατάσταση. Αν το επιθυμείς μπορούμε να μιλήσουμε ζωντανά σε μια συνεδρία ή εάν δεν είσαι σε θέση για αυτό τότε μπορείς να μου αναφέρεις τα κύρια στοιχεία της κατάστασης και θα επεξεργαστώ την κατάσταση για εσένα. 

Αυτή η στιγμή είναι πολύ σημαντική και θα κάνω ότι καλύτερο γίνεται για εσένα και τους αγαπημένους σου. 

Με αγάπη και υποστήριξη,

Φρίξος Χριστοδούλου