Αναγνωρίζοντας τα Συναισθήματα

Details

Ομιλία για το Ντάρμα από τον Thich Nhat Hanh

Photo from: Crystal in flickr.

Σήμερα είναι 25η Νοεμβρίου 1999 και βρισκόμαστε στο Lower Hamlet, ξέρουμε πως έχουμε να ζήσουμε ακόμα 37 ημέρες πριν την αυγή του 2000. Θα ήθελα να οραματιστούμε τον 21ο αιώνα ως ένα όμορφο λόφο. Θα ήταν υπέροχο να ανέβουμε μαζί το λόφο. Το ανέβασμα, δεν είναι για να φτάσεις, αλλά για την απλή ευχαρίστηση της ανάβασης...

Ας υποθέσουμε ότι τώρα είναι το έτος 2000 και εδώ είναι το 2100 και εδώ πρέπει να είναι το 2050 και έχουμε 37 ημέρες πριν την άφιξη σ’ αυτό το σημείο. Το να σκαρφαλώσουμε μαζί το λόφο δεν σημαίνει ότι θέλουμε να φτάσουμε εκεί το συντομότερο δυνατό στη χρονιά 2050, αλλά απλά να απολαύσουμε την ανάβαση, ιδιαίτερα αν ανεβαίνουμε μαζί με τη Σάνγκα, τους ανθρώπους που γνωρίζουν πως να εκτιμούν αυτό που συμβαίνει στην παρούσα στιγμή διότι υπάρχουν πολλά θαύματα στη ζωή που είναι διαθέσιμα στο εδώ και τώρα και το σκαρφάλωμα δεν είναι για να φτάσουμε, αλλά απλά να ανεβαίνουμε, απλά να απολαύσουμε το ανέβασμα.  

Η άσκηση του Βουδισμού είναι η άσκηση του να ζεις βαθιά την κάθε στιγμή της ζωής σου και η καρδιά της άσκησης είναι η επίγνωση, διότι η επίγνωση είναι η δυνατότητα να βρίσκεσαι εδώ, πλήρως παρών στο εδώ και τώρα. Και όταν έχουμε την ενέργεια της επίγνωσης (ενσυνείδησης / mindfulness) είμαστε ικανοί να βρισκόμαστε στο εδώ και τώρα διότι αυτή είναι η βασική προϋπόθεση για να μπορούμε να αγγίξουμε βαθιά τη ζωή. Εάν η προσοχή σου αποσπάται, αν ο νους σου παγιδεύεται μετανιώνοντας για το παρελθόν, ή το φόβο και την ανησυχία για το μέλλον, τότε δεν είσαι ικανός να βρίσκεσαι εκεί, πλήρως ζωντανός στο εδώ και τώρα. Συνεπώς χάνεις όλα τα θαύματα της ζωής που είναι διαθέσιμα εκείνη τη στιγμή. Αυτός είναι ο λόγος που η επίγνωση βρίσκεται στην καρδιά της Βουδιστικής πρακτικής, χρειάζεται να είσαι συνειδητός κάθε στιγμή της ζωής.  

Όταν πίνεις το πρωινό σου τσάι θα πρέπει να πίνεις το τσάι σου με τέτοιο τρόπο που η ζωή θα πρέπει να είναι εφικτή εκείνη τη στιγμή. Η ειρήνη, η σταθερότητα και η χαρά να είναι πιθανές σε εκείνη τη στιγμή που πίνεις το τσάι. Χρειάζεται να είσαι συγκεντρωμένη, χρειάζεται να έχεις συνείδηση του τσαγιού έτσι ώστε η πόση του τσαγιού να είναι μια πράξη ενσυνείδησης. Μόνο με το να πίνεις συνειδητά το τσάι μπορείς να το απολαύσεις πραγματικά, χρειάζεται να είσαι ολοκληρωτικά παρών εκείνη τη στιγμή που πίνεις το τσάι. Χρειάζεται να βοηθήσεις το τσάι να αποκαλύψει τον εαυτό του (σε σένα) 100%. Χρειάζεται να προσφέρεις τον εαυτό σου στο τσάι 100% και τότε εσύ και το τσάι θα τελειοποιηθείτε εκείνη τη στιγμή. Και η πόση του τσαγιού θα σου φέρει πολλή ευτυχία. Αυτό είναι απλό, είναι κάτι που μπορείς να κάνεις και αυτή είναι η πρακτική.  

Όταν κάθεσαι μαζί με το γιο σου ή την κόρη σου, κάθισε με τέτοιο τρόπο όπου θα είσαι εκεί με τον εαυτό σου 100%, για εκείνον, για εκείνη. Θα δεις ότι ο γιος σου ή η κόρη σου θα αποκαλύψει τον εαυτό του ή τον εαυτό της σε σένα 100%. Έτσι κάθισε μαζί με την κόρη σου με τέτοιο τρόπο όπου θα είσαι ολοκληρωτικά παρών και ζωντανή έτσι ώστε η στιγμή που θα κάθεστε μαζί γίνεται μια αιώνια στιγμή. Μια στιγμή χαράς, ειρήνης. Εάν σε πιάσουν οι ανησυχίες σου, ο φόβος σου, ο θυμός σου, τότε δεν είσαι εκεί και η κόρη σου, ο γιος σου δεν είναι εκεί εξίσου.  

Το πρωί όταν κοιτάς τον ουρανό, κοίτα τον ουρανό με τέτοιο τρόπο όπου ο ουρανός θα σου αποκαλυφθεί 100%, και η βασική προϋπόθεση είναι να βρίσκεσαι εκεί για τον ουρανό 100%. Θυμάμαι, μια μέρα με επισκέφτηκε ένας δημοσιογράφος από τον Σαν Φρανσίσκο. Είχε έρθει για να μου πάρει συνέντευξη και τον προσκάλεσα να πιει ένα τσάι μαζί μου στον κήπο. Πρότεινα να ξεχάσει τη συνέντευξη, απλά να απολαύσει το τσάι μαζί μου και του έδωσα οδηγίες πως να απολαύσει το τσάι, να βρίσκεται εκεί πλήρως για το τσάι και του άρεσε. 

Πήρε μια γεύση της πρακτικής της ενσυνείδησης, γι’ αυτό και το άρθρο που έγραψε είναι καλό. Διότι ποιος ο λόγος της συνέντευξης εάν δεν γνωρίζεις την πρακτική; Κι έπειτα τον συνόδευσα στο αμάξι του. Κάπου στη μέση του ζήτησα να σταματήσει και του πρότεινα να κοιτάξει πάνω στον μπλε ουρανό, εισπνέοντας γνωρίζω ότι έχω συνείδηση του μπλε ουρανού, εισπνέοντας κι εκπνέοντας μαζί και χαμογελώντας. Και μου είπε, είναι υπέροχο, είναι η πρώτη φορά που κοίταξα τον ουρανό μ’ αυτό τον τρόπο, τόσο βαθιά. Ο ουρανός αποκάλυψε τον εαυτό του σ’ αυτόν ολοκληρωτικά διότι ήταν εκεί για τον ουρανό 100%. Έτσι, πιες το τσάι σου, κάθισε με το γιο ή την κόρη σου, κοίταξε τον ουρανό με τέτοιο τρόπο που η ζωή να είναι εφικτή εκείνη τη στιγμή. Αυτή είναι η ζωή. 

Η λέξη Βουδισμός (Buddhism) προέρχεται από τη ρίζα Budh. Bhud σημαίνει να ξυπνάς, να είσαι ξύπνιος, να γνωρίζεις τι συμβαίνει. Επίσης Bhud σημαίνει να γνωρίζεις, να γνωρίζεις τι συμβαίνει και αυτός που είναι ξύπνιος, αυτός που είναι συνειδητός γνωρίζει τι συμβαίνει, εκείνον τον/την ονομάζουμε Βούδα. Βούδας δεν είναι το όνομα ενός ανθρώπου, Βούδας είναι μια λέξη που περιγράφει κάποιον που είναι πραγματικά παρών, ξύπνιος, γνωρίζει τι συμβαίνει και γι’ αυτό η ενέργεια που ενοικεί στο Βούδα είναι η ενέργεια της επίγνωσης. 

Η ενσυνείδηση είναι η ικανότητα να βρίσκεσαι αληθινά παρών στη στιγμή. Και όταν πίνουμε το τσάι μας με τέλεια επίγνωση είμαστε ένας Βούδας, όμως λόγω του ότι δεν ασκούμαστε δεν είμαστε Βούδες κάθε στιγμή. Είμαστε Βούδας για μερικά δευτερόλεπτα και έπειτα είμαστε ξανά μη-Βούδας. Αυτός είναι κι ο λόγος που με την υποστήριξη της κοινότητας μπορούμε να είμαστε περισσότερο Βούδας.

Ασκούμενοι στην επίγνωση θα αναπτύξετε την ιδιότητα του να είστε ελεύθεροι, αναπτύσσουμε την ελευθερία μας και γνωρίζουμε ότι η ελευθερία είναι το θεμέλιο της ευτυχίας μας. Δεν υπάρχει ευτυχία χωρίς ελευθερία. Όταν περπατούμε, μπορούμε να περπατούμε ως ελεύθερα άτομα ή ως σκλάβοι, εξαρτάται από τον τρόπο που περπατάτε. Αν παγιδεύεστε από το θυμό σας, από την ανησυχία σας για το μέλλον, περπατάτε αλλά είστε σκλάβος. Όμως αν μπορείτε να κάνετε βήματα που είναι σταθερά, ειρηνικά, και αν απολαμβάνετε κάθε βήμα που κάνετε, είστε ελεύθεροι από τις ανησυχίες σας, το φόβο σας, το μετάνιωμα, και τότε είστε ένα ελεύθερο άτομο. Κι όντας ένα ελεύθερο άτομο μπορείς να είσαι πολύ ευτυχισμένος. Έτσι η ποσότητα της ευτυχίας που έχετε εξαρτάται από την ποσότητα της ελευθερίας που έχετε στην καρδιά σας. Έτσι, η πρακτική της επίγνωσης, το να είσαι στο εδώ και τώρα είναι πράγματι η πρακτική της ελευθερίας. Να μην επιτρέπεις στον εαυτό σου να παγιδεύεται από το παρελθόν, το μέλλον, από τις ανησυχίες, από τις έγνοιες σου. Ελευθέρωσε τον εαυτό σου έτσι ώστε να είσαι στο εδώ και τώρα, να αγγίζεις τα θαύματα της ζωής που είναι διαθέσιμα στο εδώ και τώρα, αυτή είναι η πρακτική της επίγνωσης. 

Κατά τη διάρκεια του περιπατητικού διαλογισμού, είτε περπατούμε μόνοι μας ή με μια ομάδα ανθρώπων, θα πρέπει να μάθουμε να περπατούμε ως ελεύθερα άτομα. Και ως ένα ελεύθερο άτομο μπορείς να απολαύσεις κάθε βήμα που κάνεις. Η γη που πατάς γίνεται το Βασίλειο του Θεού, γίνεται η Βουδική Χώρα. Εάν είναι κόλαση ή το Βασίλειο του Θεού, εξαρτάται από εμάς στον τρόπο που περπατούμε. Αν είμαστε γεμάτοι θλίψη, φόβο, θυμό, βία, το ίδιο το χώμα που περπατούμε, αυτό που πατούμε γίνεται κόλαση. Αλλά εάν είμαστε ένα ελεύθερο άτομο, εάν έχουμε την ενέργεια της αγάπης, της συμπόνιας, της κατανόησης και της ελευθερίας στην καρδιά μας και τότε ο τόπος θα γίνει το Βασίλειο του Θεού, η Χώρα του Βούδα. Τα πάντα εξαρτιόνται από εμάς, τα πάντα εξαρτιόνται από την ελευθερία μας και γι’ αυτό η άσκηση στο Βουδιστικό διαλογισμό σημαίνει να “συλλογίζεσαι” την ελευθερία σου. 

Όταν καθαρίζεις το πάτωμα, όταν καθαρίζεις το μπάνιο ή την κουζίνα μπορείς να το κάνεις σαν σκλάβος ή σαν ένα ελεύθερο άτομο. Ως σκλάβος υποφέρεις όμως το άλλο άτομο ενώ τρίβει το πάτωμα, ή καθαρίζει το μπάνιο είναι πολύ χαρούμενο διότι είναι ένα ελεύθερο άτομο, εξαρτάται από τον τρόπο σας. Και η επίγνωση σε βοηθά να ελευθερώσεις τον εαυτό σου, και μπορείς να καθαρίσεις το μπάνιο με πολλή αγάπη και κατανόηση, με χαμόγελο κι αυτό είναι μια έκφραση της αγάπης σου και κάνοντας την εργασία καθαρισμού του μπάνιου ή της κουζίνας μπορείς να λάβεις πολλή ευτυχία. Όμως εάν σε συνοδεύει ο θυμός σου, η κριτική και η απόγνωση, το καθάρισμα του μπάνιου ή της κουζίνας μπορεί να γίνει σκληρή δουλειά και τότε υποφέρουμε πολύ, κάθε λεπτό που το κάνουμε. Αυτός είναι ο λόγος που η πρακτική της επίγνωσης μπορεί να περιγραφεί ως η πρακτική της ελευθερίας. Η καλλιέργεια της ελευθερίας. Που είναι η ελευθερία; Η ελευθερία είναι πιθανή; Υπάρχει ελευθερία πραγματικά; Η απάντηση είναι ναι! Η ελευθερία είναι πιθανή και έρχεται από την πρακτική της επίγνωσης. Όταν καθαρίζεις το μπάνιο με επίγνωση, συνειδητή κάθε στιγμή, συνειδητή ότι καθαρίζεις το μπάνιο, καλλιεργείς την ελευθερία σου. Αλλά αν καθαρίζεις το μπάνιο χωρίς επίγνωση, παγιδευόμενη στο θυμό, στη ζήλια σου, στις ανησυχίες και στους φόβους σου, δεν υπάρχει καθόλου ελευθερία. 

Καμπάνα 

Όταν ασκούμαστε στον περιπατητικό διαλογισμό επενδύουμε τον εαυτό μας 100% στην πράξη του βαδίσματος. Όταν το σώμα και ο νους μας είναι πλήρως συγκεντρωμένα στην πράξη της εκτέλεσης του επόμενου βήματος, η ενέργεια αυτή μας βοηθά να το κάνουμε με συνείδηση και όταν η συνείδηση είναι εκεί είμαστε συγκεντρωμένοι και το αντικείμενο της συγκέντρωσης μας είναι το βήμα που κάνουμε. Η συνείδηση συν τη συγκέντρωση φέρνουν μπροστά τη σταθερότητα, την ελευθερία και την ευτυχία. Καθ’ όλη τη διάρκεια που βαδίζουμε κρατούμε την ενέργεια της συνείδησης ζωντανή μέσα μας, μπαίνουμε στην παρούσα στιγμή. Και όταν κοιτάτε ένα άτομο να περπατά, να κάθεται, να ξαπλώνει, να μαγειρεύει, να ποτίζει τον κήπο μπορείτε να δείτε εάν εκείνο το άτομο είναι αγκυροβολημένο στην παρούσα στιγμή ή όχι. 

Στο εδώ και τώρα. Η πρακτική μας είναι να μάθουμε να είμαστε αγκυροβολημένοι στο εδώ και τώρα, κάθε στιγμή. Να μην χάνουμε τον εαυτό μας σε αμνησία. Αμνησία σημαίνει να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να παρασύρεται από το παρελθόν, από το μέλλον και ούτω καθεξής. Αυτός είναι ο τρόπος καλλιέργειας της ελευθερίας και όταν το κάνεις αυτό, ο αδελφός σου, η αδελφή σου γύρω σου θα μάθει από σένα. Θα επιστρέψει πίσω στον εαυτό της, θα επιστρέψει πίσω στον εαυτό του και θα περπατήσει όπως εσύ, θα αναπνεύσει όπως εσύ, θα καθίσει όπως κάθεσαι κι εσύ και θα γίνεις μια καμπάνα επίγνωσης για τους άλλους ανθρώπους. Όλοι ασκούνται στην ελευθερία και γνωρίζουμε ότι η ποσότητα της ελευθερίας καθορίζει την πόση ευτυχία έχουμε. Όταν επιστρέψεις στην παρούσα στιγμή έχεις την ευκαιρία να αναγνωρίσεις πολλά από τα θαύματα της ζωής που είναι διαθέσιμα στην παρούσα στιγμή. Χρειάζεται να είσαι σε επαφή μαζί τους για τη δική σου θρέψη, για τη θεραπεία σου και τη μεταμόρφωση διότι υπάρχουν πολλά πράγματα που είναι αναζωογονητικά και θεραπευτικά και θρεπτικά γύρω μας, ακόμη και μέσα μας υπάρχει πολλή καλοσύνη. Όταν πηγαίνουμε πίσω στον εαυτό μας αναγνωρίζουμε πράγματα που δεν είναι καλά, όμως εάν συνεχίσουμε να είμαστε εκεί μέσα μας θα μπορέσουμε να αγγίξουμε την καλοσύνη μέσα μας. Το ίδιο αληθεύει και για το άλλο άτομο. Όταν εστιάζεις την προσοχή σου πάνω του ή πάνω της μπορεί να έχεις την εντύπωση ότι το άτομο δεν έχει αρκετή καλοσύνη αλλά αυτή είναι μονάχα η πρώτη σου εντύπωση. Εάν έχεις πραγματικά αρκετή συνείδηση και συγκέντρωση θα μπορέσεις να ανακαλύψεις ότι εκείνο το άτομο έχει εξίσου το δυναμικό να είναι ένα καλό άτομο και αν γνωρίζεις πως να αγγίξεις την καλοσύνη μέσα της τότε θα μεταμορφωθεί σε ένα πολύ ευχάριστο άτομο. 

Αν ζεις με ένα επιφανειακό τρόπο μπορείς να αναγνωρίσεις μονάχα αυτό που είναι λάθος ή πάει στραβά, αλλά δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τι δεν πάει λάθος μέσα μας στο άλλο άτομο και γύρω μας. Έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε ότι αυτό που είναι λάθος είναι και δυσβάσταχτο και αυτός είναι ο λόγος που έχουμε πολλή κατάθλιψη και θυμό και φόβο αλλά εάν είμαστε ικανοί να εδραιώνουμε τον εαυτό μας σταθερά στο εδώ και τώρα θα μπορούμε να αναγνωρίζουμε τα θετικά στοιχεία που εξακολουθούν να είναι διαθέσιμα μέσα και γύρω μας.  

Ας υποθέσουμε ότι μπαίνεις σ’ ένα κήπο και βλέπεις μερικά δέντρα να πεθαίνουν και θλίβεσαι. Δεν είσαι ικανή να προσέξεις ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά δέντρα που είναι υγιή και όμορφα. Θα πρέπει να μπορείς να παρατηρείς την παρουσία αυτών των όμορφων και υγιών δέντρων έτσι ώστε να τα απολαύσεις. Κι αν υποστηρίζεσαι από εκείνες τις όμορφες, θετικές πτυχές της ζωής θα είσαι αρκετά δυνατή ώστε να φροντίσεις αυτά που πάνε στραβά, π.χ. τα δέντρα που πεθαίνουν. Προστατεύουμε αυτό που δεν είναι “στραβό” και προσπαθούμε να βοηθήσουμε αυτό που πάει στραβά και αυτή είναι η κατάσταση μας. 

Το να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να συνθλίβεται από το αρνητικό συναίσθημα όταν αγγίζουμε “αυτό που πάει στραβά”, δεν είναι σοφό. Συνεπώς χρειάζεται να μπορούμε να είμαστε εκεί έτσι ώστε να αναγνωρίζουμε τα θετικά στοιχεία για τη θεραπεία και τη θρέψη μας. Και χρειαζόμαστε ένα φίλο, ένα αδελφό, μια αδελφή που ασκείται έτσι ώστε να μας βοηθήσει να το συνειδητοποιήσουμε. Ένας καλός αδελφός του ντάρμα, μια καλή αδελφή του ντάρμα θα σας πει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά υπέροχα πράγματα τριγύρω, και εάν γνωρίζεις πως να είσαι σε επαφή μαζί τους μπορείς να λάβεις τη φροντίδα και τη θεραπεία που χρειάζεσαι. Τότε θα είσαι αρκετά δυνατή για να φροντίσεις αυτό που είναι λάθος. 

Υπάρχουν πράγματα τα οποία μας αρέσουν πάρα πολύ, αλλά η επίγνωση μας βοηθά να μην είμαστε κτητικοί, προσκολλημένοι σε αυτά. Γνωρίζουμε ότι το φρέσκο αεράκι, ο καθαρός αέρας, ο όμορφος ουρανός, όλα είναι υπέροχα και μπορούμε να ωφεληθούμε απ’ αυτά, και χρειαζόμαστε χρόνο. Αλλά δεν χρειάζεται να τα κατέχεις, δεν χρειάζεται να είσαι προσκολλημένος σ’ αυτά. Δεν χρειάζεται να τα κάνεις δικά σου, αποτρέποντας τους άλλους να ωφεληθούν απ’ αυτά. Η ενσυνείδηση είναι το είδος της ενέργειας που μπορεί να σε βοηθήσει να εντοπίσεις και να αναγνωρίζεις αυτό που βρίσκεται εκεί, και επίσης σε κρατά ελεύθερο. 

Βλέπεις κάτι όμορφο, βλέπεις κάποιον όμορφο, και εάν έχεις ελευθερία μέσα σου θα μπορείς να απολαύσεις εκείνη την ομορφιά. Η επίγνωση σε βοηθά να μην είσαι προσκολλημένη, να μην είσαι σκλάβος του, να μην προσπαθείς να το κατέχεις ώστε να το κάνεις δικό σου, και να αποτρέπεις τους άλλους από το να το απολαύσουν. Η επίγνωση έχει περιγραφεί ως η πράξη της αναγνώρισης των πραγμάτων ως έχουν, μια απλή αναγνώριση του τι υπάρχει εκεί. Όταν βλέπουμε ένα τριαντάφυλλο να ανθίζει, αναγνωρίζουμε ότι είναι ένα τριαντάφυλλο που ανθίζει. Όταν βλέπουμε ότι το τριαντάφυλλο είναι όμορφο λέμε, το τριαντάφυλλο είναι όμορφο, μια απλή αναγνώριση του τι βρίσκεται εκεί. Δεν προσπαθείς να βρίσκεσαι εκεί να το δέσεις μαζί σου, να το κατέχεις, να είσαι προσκολλημένος πάνω του, να τρέξεις μακριά του, να το καταπιέσεις ή να προσπαθήσεις να κάνεις διακρίσεις εις βάρος του.  

Όταν κάνουμε κάτι αρνητικό η συνείδηση σου θα σου πει, αυτό είναι κάτι αρνητικό. Όταν βλέπουμε κάτι μη όμορφο, η συνείδηση σου θα σε βοηθήσει να δεις, αυτό δεν είναι και τόσο όμορφο. Απλή αναγνώριση του τι βρίσκεται εκεί, και πως είναι - αυτή είναι η πρακτική της ενσυνείδησης. Ας υποθέσουμε ότι έχεις μια αίσθηση χαράς και εισπνέοντας αναγνωρίζεις την αίσθηση της χαράς μέσα σου. Η επίγνωση είναι η ικανότητα της αναγνώρισης ότι η χαρά είναι εκεί μέσα σου - αυτή είναι η πρακτική. Και η επίγνωση σε βοηθά επίσης να μην είσαι κτήτορας της χαράς, προσπαθώντας να κατέχεις τη χαρά, προσπαθώντας να την κάνεις αποκλειστικά δική σου. Και αυτός είναι ο λόγος που όταν εκείνη η αίσθηση της χαράς δεν βρίσκεται πλέον εκεί εσύ δεν υποφέρεις. 

Όταν έχεις μια αίσθηση μη-χαράς να αναδύεται μέσα σου, μια δυσάρεστη αίσθηση, η επίγνωση θα σε βοηθήσει να το αναγνωρίσεις ως μια δυσάρεστη αίσθηση. Απλή αναγνώριση ότι είναι μια δυσάρεστη αίσθηση και εσύ εξακολουθείς να είσαι ελεύθερος από εκείνη την αίσθηση. Εισπνέοντας γνωρίζω ότι μια αίσθηση βρίσκεται μέσα μου, εκπνέοντας χαμογελώ στην αίσθηση. Εισπνέοντας γνωρίζω ότι εκείνη η αίσθηση είναι δυσάρεστη, εκπνέοντας χαμογελώ στη δυσάρεστη αίσθηση μέσα μου. Αναγνωρίζεις το αίσθημα κι όμως δεν είσαι σκλάβος του, είτε αυτό το συναίσθημα είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο. Και στις δύο περιπτώσεις παραμένεις ένας ελεύθερος άνθρωπος και ως ένα ελεύθερο άτομο δεν υποφέρεις πολύ, αυτό είναι το μυστικό. 

Ακόμη κι όταν έχεις ένα σωματικό πόνο. Εάν έχεις φυσικό πόνο, η επίγνωση θα σε βοηθήσει να γνωρίζεις, να έχεις επίγνωση ότι ο φυσικός πόνος είναι εκεί. Εισπνέοντας γνωρίζω ότι υπάρχει φυσικός πόνος σε μένα, εκπνέοντας χαμογελώ στο φυσικό πόνο, και με κάποιο τρόπο μπορείς να παραμείνεις ελεύθερο άτομο. Αν προσπαθήσεις πολύ σκληρά να καταπιέσεις το φυσικό πόνο, προσπαθείς να αντισταθείς, η δυστυχία σου αυξάνεται δέκα φορές, είκοσι φορές, διότι δεν είσαι ελεύθερη. Εάν είσαι ελεύθερη υποφέρεις πολύ λίγο, εάν δεν είσαι ελεύθερη υποφέρεις δεκαπλάσια, είκοσι φορές περισσότερο, να γιατί μπορεί να μας βοηθήσει η επίγνωση. Θα το επαναλάβω αυτό, εάν είναι μια ευχάριστη αίσθηση, αναγνώρισε την απλά ως μια ευχάριστη αίσθηση, μην προσκολληθείς σ’ αυτήν, μην προσπαθείς να την κατέχεις, μην προσπαθείς να την κάνεις να διαρκέσει περισσότερο, μην προσπαθείς να την κάνεις αιώνια. Διότι αν το κάνεις θα υποφέρεις, διότι τα πάντα είναι παροδικά, συμπεριλαμβανομένου και της ευχάριστης σου αίσθησης. Έτσι λοιπόν, είτε η ευχάριστη αίσθηση είναι εκεί ή δεν είναι εκεί, είσαι ένα ελεύθερο άτομο και αυτό είναι το κλειδί της ευτυχίας σου. 

Αν το ευχάριστο αίσθημα είναι εκεί, αναγνώρισε το που βρίσκεται εκεί, χωρίς να προσπαθείς να αντισταθείς, χωρίς να προσπαθείς να το παλέψεις, και τότε εξακολουθείς να είσαι ένα ελεύθερο άτομο, δεν χρειάζεται να υποφέρεις πολύ διότι η δυσάρεστη αίσθηση είναι παροδική επίσης. Οποιαδήποτε αίσθηση/συναίσθημα είναι πρόσκαιρο, είτε ευχάριστο ή δυσάρεστο, και δεν αγγίζεσαι από τη δυσάρεστη αίσθηση, είτε είναι νοητική είτε φυσική. Όταν έχεις φυσικό πόνο τείνεις να ανησυχείς πολύ, τείνεις να αντιστέκεσαι πολύ, θέλεις πραγματικά να τρέξεις ώστε να αφαιρέσεις το φυσικό πόνο. Κι αυτό το είδος έντασης, αυτό το είδος αντίστασης, αυτό το είδος στάσης θα κάνει το φυσικό σου πόνο διπλό, τριπλό, δέκα φορές, εκατό φορές πιο έντονο, αυτός είναι ο λόγος που η πρακτική της επίγνωσης είναι απλά η αναγνώριση των πραγμάτων όπως είναι, χαμογελώντας προς αυτά. Η πρακτική της επίγνωσης είναι να διατηρείς την ελευθερία σου έτσι ώστε να μην υποφέρεις. 

Ο Βούδας μας προσφέρει ένα παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι κάποιος λαβώθηκε από ένα βέλος. Υποφέρει. Υποθέτουμε ότι ένα δεύτερο βέλος τον κτυπά ακριβώς στο ίδιο σημείο, τώρα ο πόνος δεν θα είναι διπλάσιος, ο πόνος μπορεί να είναι δέκα φορές ή πενήντα φορές πιο έντονος. Έτσι, εάν έχεις νοητικό ή φυσικό πόνο και το αναγνωρίσεις με ελευθερία τότε θα υποφέρεις πολύ λίγο, αλλά αν αντιστέκεσαι, εάν ανυπομονείς να τον καταπιέσεις, εάν θυμώνεις, εάν έχεις πολλές ανησυχίες και φόβο τότε τα αρνητικά σου αισθήματα θα είναι εκατό φορές πιο έντονα και θα υποφέρεις πολύ. Αυτό είναι το δεύτερο βέλος. Ποτέ να μην επιτρέπεις στο δεύτερο βέλος να σε κτυπήσει, αυτή είναι η πρακτική. Και μόνο με την ελευθερία, με την πρακτική της επίγνωσης, μπορείς να αποφύγεις το δεύτερο βέλος που έρχεται να σε κτυπήσει, η απλή αναγνώριση, είναι μια πολύ όμορφη πρακτική. 

Κι αν γνωρίζεις πως να ασκείσαι στην επίγνωση της χαλάρωσης, επίγνωση του χαμόγελου, της αναπνοής τότε η αίσθηση είτε είναι νοητική ή φυσική θα μειωθεί και γνωρίζεις ότι εάν σου επιτρέπεται να αγγιχτείς από τα θεραπευτικά, θρεπτικά στοιχεία μέσα και γύρω σου θα υπάρξει μια μεταμόρφωση και έπειτα η δυσάρεστη αίσθηση είτε είναι νοητική είτε φυσική θα ανακουφιστεί σιγά σιγά. Γνωρίζεις τι να κάνεις και τι να μην κάνεις ώστε ο πόνος να μην αυξηθεί. Και για να γνωρίζεις τι να κάνεις και τι να μην κάνεις αυτό είναι δουλειά της επίγνωσης διότι εάν είσαι συνειδητός γνωρίζεις την κατάσταση πολύ καλά. Εάν είσαι στο εδώ και τώρα γνωρίζεις την κατάσταση καλύτερα, κι αν γνωρίζεις την κατάσταση καλύτερα γνωρίζεις τι να κάνεις, και ιδιαίτερα τι να μην κάνεις, ώστε να μην χειροτερέψεις την κατάσταση. Αυτός είναι ο λόγος που η πρακτική της επίγνωσης είναι πολύ κρίσιμη στην καθημερινότητά μας. 

Όταν ερχόμαστε σε ένα κέντρο άσκησης όπου οι άνθρωποι ασκούνται στην επίγνωση, έχουμε την ευκαιρία να μάθουμε την τέχνη του να ζεις συνειδητά. Έχουμε την ευκαιρία να μάθουμε να περπατούμε με επίγνωση έτσι ώστε να μπορείς να απολαμβάνεις κάθε σου βήμα. Το βάδισμα της επίγνωσης είναι αυτό που κάνουμε στο Plum Village και η τεχνική του βαδίσματος είναι απλή. Παρήγαγε την αληθινή σου παρουσία, το σώμα και ο νους ενωμένα και κάνε ένα βήμα. Μη επιτρέποντας στον εαυτό σου να παρασυρθεί από το παρελθόν ή το μέλλον, τις εργασίες σου, τους φόβους σου και απλά να είσαι εκεί και να απολαμβάνεις κάνοντας το βήμα: με ελευθερία φυσικά. Ελευθερία από το παρελθόν, ελευθερία από το μέλλον, ελευθερία από τα σχέδια σου, ελευθερία από την αντίσταση σου. Επίτρεψε στον εαυτό σου να είναι εκεί στο εδώ και τώρα και κάνε το βήμα και γίνε Βούδας - ένας Βούδας που βαδίζει και εάν μπορείς να κάνεις ένα βήμα σαν κι αυτό, γνωρίζεις ότι μπορείς να κάνεις και δεύτερο βήμα και τρίτο βήμα επίσης. Και το βάδισμά σου γίνεται πολύ θεραπευτικό και μεταμορφωτικό και υποστηρίζεσαι από τους αδελφούς και τις αδελφές σου γύρω σου διότι κι αυτοί ασκούνται στο ίδιο βάδισμα με ελευθερία και απολαμβάνοντας το κάθε βήμα που κάνουμε. Βαδίζοντας όπως ένα ελεύθερο άτομο. Περπάτα σαν ελεύθερος άνθρωπος κι όχι σαν σκλάβος. 

Όταν λέμε ότι η Βασιλεία του Θεού είναι στα χέρια μας, πρέπει να πείτε, είσαι έτοιμη να μπεις στο Βασίλειο του Θεού; Το Βασίλειο του Θεού είναι διαθέσιμο, η Αγνή Χώρα είναι διαθέσιμη, είναι εδώ, μόνο εσύ δεν είσαι έτοιμη. Δεν έχεις ελευθερία, συνεπώς το Βασίλειο του Θεού δεν είναι δικό σου, η Βουδική Χώρα δεν είναι δικιά σου. Το Βασίλειο του Θεού είναι μονάχα γι’ αυτούς που είναι ελεύθεροι και καλλιεργώντας την ελευθερία μας είναι η άσκηση σου. Η ζωή είναι γεμάτη θαύματα, εάν είσαι ελεύθερη έρχεσαι σε επαφή με όλα αυτά τα θαύματα, όλα ανήκουν στο Βασίλειο του Θεού. Αυτός είναι κι ο λόγος, το να επιτρέπεις στον εαυτό σου να παρασύρεται από τις αντιστάσεις σου, το φόβο σου, το θυμό σου είναι να τρέχεις μακριά από το Βασίλειο του Θεού. Γνωρίζοντας ότι το Βασίλειο του Θεού είναι εκεί για σένα και σε περιμένει με όλα τα θαύματα, εγκατέλειψε κάθε είδους ανησυχία και φόβο, κάθε θυμό και αντίσταση, εισπνέοντας και εκπνέοντας παρήγαγε την αληθινή σου παρουσία, την ελευθερία σου και με ένα βήμα απλά μπορείς να μπεις στο Βασίλειο του Θεού. 

Θυμάμαι περίπου είκοσι χρόνια πριν, μίλησα σε μια εκκλησία στα περίχωρα της Φιλαδέλφειας, σε μια εκκλησία που έρχονταν έγχρωμοι άνθρωποι και έκανα αυτή τη δήλωση για πρώτη φορά· δεν χρειάζεται να πεθάνεις για να μπεις στη Βασιλεία του Θεού, κατ’ ακρίβεια, χρειάζεται να είσαι πολύ ζωντανός. Ελευθέρωσε τον εαυτό σου, πήγαινε πίσω στο εδώ και τώρα και μονάχα με ένα βήμα μπορείς να μπεις ήδη στο Βασίλειο του Θεού. Και κατά τη διάρκεια μιας απομόνωσης στο Plum Village με καθολικούς μοναχούς και μοναχές, όταν καθίσαμε στο δάσος μετά τον περιπατητικό διαλογισμό γύρισα και είπα στους φίλους μου, “το Βασίλειο του Θεού είναι τώρα ή ποτέ…” έτσι να είσαι έτοιμη γι’ αυτό. Και η πρακτική σου είναι να περπατάς στο Βασίλειο του Θεού κάθε ημέρα και αν είσαι ικανή να το κάνεις στο Plum Village, θα μπορείς να το κάνεις και στη Φιλαδέλφεια, στη Νέα Υόρκη, στη Ζυρίχη, στην Μπανγκόκ κοκ. Έτσι αυτό είναι το μέρος για να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου να περπατά στο Βασίλειο του Θεού. Αν περιμένεις μέχρι να πεθάνεις ίσως να είναι πολύ αργά. Και για μένα το Βασίλειο του Θεού, η Βουδική Χώρα είναι διαθέσιμη μόνο στο εδώ και τώρα· το μήνυμα είναι ξεκάθαρο, διαφορετικά σπαταλούμε τη ζωή μας.  

Με τα βήματά μας, τα συνειδητά μας βήματα, αγκυροβολούμαστε στο εδώ και τώρα - η μόνη διεύθυνση της ζωής. Η μόνη πραγματική διεύθυνση της ζωής: όλες οι άλλες διευθύνσεις είναι ψεύτικες. Η πραγματική διεύθυνση της ζωής είναι στο εδώ και τώρα, συμπεριλαμβανομένου και του ταχυδρομικού κώδικα. Κι αν ρωτήσετε τη διεύθυνση του Βασιλείου του Θεού, τη διεύθυνση του Βούδα, των Μποντισάττβας, θα σας πω, η ίδια διεύθυνση, εδώ και τώρα. Συνεπώς η άσκηση μας είναι να επιστρέφουμε κάθε στιγμή στο εδώ και τώρα έτσι ώστε να συναντούμε την αληθινή ζωή και έτσι ώστε να συναντήσουμε το Βασίλειο του Θεού, τη Βουδική Χώρα. Κι αν η πρακτική σου είναι δυνατή, αυθεντική, τότε το λαμβάνεις σήμερα, δεν χρειάζεσαι το αύριο, μπορείς να το λάβεις σήμερα. Κι όσο περισσότερο ασκείσαι τόσο περισσότερο απολαμβάνεις, η πρακτική είναι απολαυστική. Δεν ασκείσαι για το μέλλον, ασκείσαι για το εδώ και τώρα διότι το Ντάρμα περιγράφεται όχι ως θέμα χρόνου, αλλά ως υπέρβαση του χρόνου. Το Ντάρμα είναι για το εδώ και τώρα.

Με την άσκηση της συνειδητής αναπνοής επίσης έρχεσαι στο εδώ και στο τώρα. Εισπνέοντας κι εκπνέοντας με τέτοιο τρόπο που αγκυροβολείς τον εαυτό σου πάντοτε στο εδώ και τώρα, καθώς τρως, καθώς πίνεις, καθώς πλένεις τα πιάτα, καθώς κάθεσαι με το γιο σου, την κόρη σου, τον αδελφό σου, την αδελφή σου. Η πρακτική της συνειδητής αναπνοής ή του συνειδητού βαδίσματος είναι πολύ κρίσιμη, πολύ βασική στο Plum Village. 

Ο Βούδας είπε, αν ασκείσαι στην επίγνωση, σε επτά χρόνια παίρνεις την ελευθερία σου, την απελευθέρωση σου. Και μετά είπε, δεν χρειάζεσαι εφτά χρόνια, ένας χρόνος μπορεί να είναι αρκετός εάν ασκείσαι στην επίγνωση και μετά από ένα χρόνο παίρνεις την ελευθερία σου. Και μετά είπε, ίσως να μην χρειάζεσαι ένα χρόνο, χρειάζεσαι επτά μήνες και αν ασκείσαι με όλη σου την καρδιά σε επτά μήνες θα έχεις την ελευθερία σου, την απελευθέρωση σου. Και στη συνέχεια κοίταξε τους μαθητές του και είπε, ίσως δεν χρειάζεστε επτά μήνες, χρειάζεστε επτά ημέρες. Διότι αν κάνεις αληθινά την πρακτική, ασκείσαι με όλη σου την καρδιά, σε επτά ημέρες θα λάβεις την ελευθερία σου, σημαίνει την ολοκληρωτική σου ευτυχία. Τότε τους κοίταξε για άλλη μια φορά και είπε, ίσως να μην χρειάζεστε επτά ημέρες, χρειάζεστε μια ημέρα, είκοσι τέσσερις ώρες. Βάλτε όλη σας τη δύναμη, όλη σας την καρδιά σ’ αυτό και σε είκοσι τέσσερις ώρες μπορείτε να πάρετε την ελευθερία σας και την ευτυχία σας. Κι αυτά τα λόγια είναι καταγεγραμμένα σε μια ομιλία που ονομάζεται Sattipattana Sutta, η Ομιλία στα Τέσσερα Θεμέλια της Επίγνωσης. Είναι μεστή από νόημα, διότι κάθε λεπτό της πρακτικής μπορεί να σας φέρει ήδη χαρά και απελευθέρωση. Σημαίνει ότι με μονάχα ένα βήμα μπορείς ήδη να λάβεις κάποια ελευθερία, και με το επόμενο βήμα παίρνεις περισσότερη ελευθερία. Με μια εισπνοή παίρνεις κάποια ελευθερία, με μια εκπνοή παίρνεις περισσότερη ελευθερία, καλλιεργείς την ελευθερία σου όλη την ώρα. Διότι καμία ευτυχία, καμία ειρήνη, καμία σταθερότητα δεν είναι πιθανή χωρίς ελευθερία. Έτσι μπορούμε να αποδώσουμε, μπορούμε να περιγράψουμε ότι η πρακτική της επίγνωσης είναι η πρακτική της ελευθερίας. 

Το πρωί μιλήσαμε σχετικά με την εκπαίδευση στην ενσυνείδηση, τους συνειδητούς τρόπους ως τα μέσα για την προστασία της ελευθερίας μας για και να αναπτύξουμε την ελευθερία μας και τώρα μιλούμε σχετικά με την πρακτική της αναπνοής, του βαδίσματος, του καθαρισμού, ως πρακτικές της ελευθερίας. Η ελευθερία είναι τόσο πολύτιμη για μας, και αυτός είναι ο λόγος που ερχόμαστε στη Σάνγκα, ερχόμαστε στο κέντρο άσκησης.  

Στην παράδοση μας, μέσα στην παράδοση του Ζεν, εάν βρίσκεσαι στην αίθουσα διαλογισμού, στην αίθουσα του Ντάρμα χρειάζεται να είσαι πολύ ήσυχη, πολύ σιωπηλή. Αναμένεται (από σένα) να μην δημιουργείς οποιοδήποτε θόρυβο. Μόλις φτάσεις στην αίθουσα του Ντάρμα ή στην αίθουσα του διαλογισμού, κάθεσαι κάτω και αρχίζεις να ασκείσαι στη συνειδητή αναπνοή. Δεν μιλάς, δεν κάνεις τίποτα που να δημιουργεί οποιοδήποτε θόρυβο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι ο θόρυβος, ακόμη και οι πιο μικροί θόρυβοι, θα βλάψουν την πρακτική των άλλων ανθρώπων. Από σεβασμό προς τη Σάνγκα θα πρέπει να καθόμαστε ακίνητοι και να μην κάνουμε κινήσεις ή άλλους θορύβους. Αυτό είναι μέσα στην παράδοση. Είναι πολύ βοηθητικό και χρειάζεται να μάθουμε πως να το κάνουμε. Επίσης δεν πρέπει να υπάρχουν ομιλίες στο δωμάτιο διαλογισμού, στην αίθουσα του Ντάρμα.

Credits: Thich Nhat Hanh. Ομιλία για το ντάρμα. Μετάφραση: Angels House University