Αγκαλιάζοντας το θυμό

Details

Ομιλία για το Ντάρμα από τον Thich Nhat Hanh

Photo from: Crystal in flickr.

Αγαπητοί μου φίλοι, θα ήθελα να σας μιλήσω για τον τρόπο με τον οποίο ασκούμαι όταν θυμώνω. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ, υπήρχε πολλή αδικία, και πολλές χιλιάδες σκοτώθηκαν συμπεριλαμβανομένων φίλων και μαθητών μου....

Θύμωσα πάρα πολύ. Έμαθα ότι η πόλη Ben Tre, μια πόλη τριακοσίων χιλιάδων κατοίκων, βομβαρδίστηκε από Αμερικανικά αεροπλάνα απλά διότι κάποιοι αντάρτες προσπάθησαν να καταρρίψουν τα Αμερικάνικα αεροσκάφη. Οι αντάρτες δεν πέτυχαν και η πόλη καταστράφηκε. Ο στρατιωτικός που ήταν υπεύθυνος ισχυρίστηκε αργότερα ότι έπρεπε να καταστρέψουν την Ben Tre για να τη σώσουν. Ήμουν πολύ θυμωμένος...

Τότε όμως ασκούμουν ήδη στο μονοπάτι. Δεν είπα τίποτα, ούτε έδρασα, διότι γνώριζα ότι η δράση ή το να λες πράγματα όταν είσαι θυμωμένος μπορεί να δημιουργήσουν πολλή καταστροφή. Πήγα πίσω στον εαυτό μου, αναγνωρίζοντας το θυμό μου, αγκαλιάζοντάς τον, και κοίταξα βαθιά μέσα στη φύση της δυστυχίας μου.

Στη Βουδιστική παράδοση, έχουμε την πρακτική της συνειδητής αναπνοής, του συνειδητού βαδίσματος, ώστε να παράγουμε την ενέργεια της ενσυνείδησης/ επίγνωσης (mindfulness). Με αυτή την ενέργεια μπορούμε να αναγνωρίσουμε, να αγκαλιάσουμε και να μεταμορφώσουμε το θυμό μας. Η ενσυνείδηση είναι ένα είδος ενέργειας που μας βοηθά να έχουμε συνείδηση για όλα όσα συμβαίνουν μέσα και γύρω μας. Ο καθένας μπορεί να είναι συνειδητός. Όταν εισπνέεις και γνωρίζεις πως εισπνέεις, και εστιάζεις την προσοχή σου στην εισπνοή σου, αυτό είναι επίγνωση της αναπνοής. Η βασική πρακτική στα κέντρα του Ζεν, είναι η πρακτική της παραγωγής επίγνωσης σε κάθε στιγμή της ζωής σου. Όταν είσαι θυμωμένος, έχεις επίγνωση ότι είσαι θυμωμένος. Διότι έχεις ήδη την ενέργεια της επίγνωσης μέσα σου, δημιουργημένη από την εξάσκηση, μπορείς να αναγνωρίσεις, να αγκαλιάσεις, να κοιτάξεις βαθιά, και να κατανοήσεις τη φύση της δυστυχίας σου.

Μπόρεσα να κατανοήσω τη φύση της δυστυχίας στο Βιετνάμ. Είδα πως όχι μόνο οι Βιετναμέζοι υπέφεραν αλλά και οι Αμερικάνοι υπέφεραν επίσης κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ο νεαρός Αμερικάνος που στάλθηκε στο Βιετνάμ για να σκοτώσει και να σκοτωθεί υπέστη μεγάλη δυστυχία, και η δυστυχία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Η οικογένεια, το έθνος υποφέρει επίσης. Μπορούσα να δω ότι η αιτία της δυστυχίας στο Βιετνάμ δεν ήταν οι Αμερικάνοι στρατιώτες. Είναι ένα είδος αντιμετώπισης μη σοφό. Είναι μια παρανόηση. Ο φόβος είναι αυτός που βρίσκεται στη βάση αυτής της πολιτικής αντιμετώπισης.

Πολλοί στο Βιετνάμ έβαλαν φωτιά στον εαυτό τους ώστε να δώσουν ένα κάλεσμα για παύση της καταστροφής. Δεν ήθελαν να προξενήσουν πόνο σε άλλους ανθρώπους, ήθελαν να πάρουν το πόνο επάνω τους έτσι ώστε να μεταδοθεί το μήνυμα. Αλλά ο θόρυβος των αεροπλάνων και των βομβαρδισμών ήταν τόσο δυνατός. Έτσι αποφάσισα να πάω στην Αμερική και να δώσω ένα κάλεσμα για κατάπαυση της βίας. Αυτό ήταν το 1966, και λόγω αυτού μου απαγορεύτηκε να επιστρέψω στο σπίτι μου. Κι από τότε έζησα στην εξορία.

Μπόρεσα να δω ότι ο πραγματικός εχθρός του ανθρώπου δεν ήταν ο άνθρωπος. Ο αληθινός εχθρός είναι η άγνοια μας, ο διαχωρισμός, ο φόβος, η ακόρεστη “πείνα”, και η βία. Δεν είχα μίσος για τους Αμερικάνους ή για την Αμερική. Ήρθα στην Αμερική για μια έκκληση, για ένα τρόπο να κοιτάξουμε βαθιά έτσι ώστε η κυβέρνηση να μπορεί να αναθεωρήσει αυτό το είδος πολιτικής. Συνάντησα τον Γραμματέα Υπουργείου Άμυνας Robert McNamara και του είπα την αλήθεια για τη δυστυχία. Ήμουν πολύ ευγνώμων για την ποιότητα της ακρόασης του. Τρεις μήνες αργότερα, όταν εντάθηκε ο πόλεμος, άκουσα ότι παραιτήθηκε.

Το μίσος και ο φόβος δεν υπήρχαν στην καρδιά μου. Αυτός είναι και ο λόγος που με άκουγαν τόσοι νέοι άνθρωποι στη χώρα μου όταν τους υποστήριζα στο να ακολουθήσουν το μονοπάτι της συμφιλίωσης. Όλοι μαζί συμβάλαμε στη δημιουργία νέων οργανισμών ειρήνης στο Παρίσι. Ελπίζω οι φίλοι μου εδώ στη Νέα Υόρκη να μπορέσουν να κάνουν το ίδιο. Κατάλαβα, κατάλαβα τη δυστυχία και την αδικία, και αισθάνομαι ότι κατανοώ βαθιά τη δυστυχία της Νέας Υόρκης, της Αμερικής. Αισθάνομαι ότι είμαι Νεοϋορκέζος. Αισθάνομαι ότι είμαι Αμερικάνος

Βαθιά Ακρόαση

Στο Βουδισμό μιλούμε για την πρακτική της βαθιάς ακρόασης, της συμπονετικής ακρόασης, μια υπέροχη μέθοδος μέσα από την οποία μπορούμε να αποκαταστήσουμε την επικοινωνία - επικοινωνία μεταξύ συντρόφων, μεταξύ πατέρα και γιου, μεταξύ μητέρας και κόρης, επικοινωνία μεταξύ εθνών για να κατανοήσουμε τη δυστυχία των άλλων.

Πάντοτε συμβουλεύω τα ζευγάρια όταν είναι θυμωμένοι ο ένας με τον άλλον, να επιστρέφουν πρώτα στην αναπνοή τους, στο συνειδητό βάδισμα, να αγκαλιάζουν το θυμό τους, να κοιτούν βαθιά στη φύση του θυμού τους. Και ίσως μπορέσουν να μεταμορφώσουν το θυμό μέσα σε δεκαπέντε λεπτά ή δυο ώρες. Εάν δεν μπορούν να το κάνουν αυτό, τότε θα χρειαστεί να μιλήσουν στο άλλο άτομο που υποφέρει, ότι είναι θυμωμένοι, και ότι θέλουν το άλλο άτομο να το γνωρίζει. Θα προσπαθήσουν να το εκφράσουν με ένα ήρεμο τρόπο. “Αγαπημένε μου υποφέρω, και θέλω να το γνωρίζεις.” Στο Χωριό Plum, όπου ζω και ασκούμαι, συμβουλεύουμε τους φίλους μας να μην κρατούν το θυμό τους για πάνω από 24 ώρες χωρίς να το πουν στο άλλο άτομο. Κι εάν δεν είναι αρκετά ήρεμοι για να το πουν, τότε μπορούν να το γράψουν.

Το δεύτερο πράγμα που μπορούν να πουν ή να γράψουν είναι, “Κάνω ότι καλύτερο μπορώ.” Αυτό σημαίνει “Ασκούμαι ώστε να μην πω τίποτα, κι ούτε να κάνω κάτι με θυμό, διότι γνωρίζω πως κάνοντας το αυτό θα δημιουργήσω περισσότερη δυστυχία. Έτσι αγκαλιάζω το θυμό μου, κοιτάζω βαθιά μέσα στη φύση του θυμού μου.” Λέτε στο άλλο άτομο ότι ασκήστε στην εγκράτεια του θυμού σας, κατανοώντας το θυμό σας, έτσι ώστε να εντοπίσετε εάν ο θυμός σας προέρχεται από τη δική σας εσφαλμένη κατανόηση, από τη λάθος αντίληψη, τη δική σας έλλειψη επίγνωσης και την έλλειψη επιδεξιότητας.

Και το τρίτο πράγμα που θα μπορούσατε να του/ της πείτε είναι, “Χρειάζομαι τη βοήθεια σου”. Συνήθως όταν θυμώνουμε με κάποιον θέλουμε να κάνουμε το αντίθετο. Θέλουμε να πούμε, “Δεν σε χρειάζομαι. Μπορώ να επιβιώσω μόνος μου.” “Χρειάζομαι τη βοήθειά σου” σημαίνει “Χρειάζομαι την πρακτική σου, χρειάζομαι τη βαθιά ενατένισή σου, χρειάζομαι να με βοηθήσεις να υπερβώ αυτό το θυμό διότι υποφέρω.” Κι αν υποφέρω, τότε δεν υπάρχει τρόπος να είσαι (κι εσύ) ευτυχισμένη, διότι η ευτυχία δεν είναι προσωπική υπόθεση. Έτσι βοηθώντας το άλλο άτομο να υποφέρει λιγότερο, να χαμογελά, αυτό θα σας κάνει ευτυχισμένους επίσης.

Τα τρία αυτά πράγματα που πρότεινα είναι η γλώσσα της αληθινής αγάπης. Θα εμπνεύσει το άλλο άτομο να ασκηθεί, να κοιτάξει βαθιά, και μαζί θα μπορέσετε να φέρετε κατανόηση και συμφιλίωση. Προτείνω στους φίλους μου να γράψουν αυτές τις φράσεις σε ένα χαρτί και να τις κρατήσουν στο πορτοφόλι τους. Κάθε φορά που θυμώνουν μπορούν να ασκηθούν στη συνειδητή αναπνοή, να βγάλουν το χαρτί και να διαβάσουν. Θα είναι σαν ένα καμπανάκι επίγνωσης που τους λέει τι να κάνουν και τι να μην κάνουν. Οι τρεις προτάσεις είναι: “Υποφέρω και θέλω να το γνωρίζεις.” “Κάνω ότι καλύτερο μπορώ.” “Σε παρακαλώ βοήθησε με.” Πιστεύω πως σε μια διεθνή διαμάχη μπορεί να εφαρμοστεί το ίδιο είδος πρακτικής.

Η πρακτική της ειρήνης

Αυτό το καλοκαίρι μια ομάδα Παλαιστίνιων ήρθαν στο Χωριό Plum και ασκήθηκαν μαζί με μια ομάδα Ισραηλινών, ήταν μερικές ντουζίνες από αυτούς. Τους χορηγήσαμε έτσι ώστε να έρθουν και να ασκηθούν μαζί. Σε δύο εβδομάδες έμαθαν να κάθονται μαζί, να περπατούν με επίγνωση, να απολαμβάνουν από κοινού σιωπηλά γεύματα και να κάθονται ήσυχα έτσι ώστε να ακούσουν ο ένα τον άλλον. Η πρακτική ήταν πολύ πετυχημένη. Στο τέλος των δύο εβδομάδων, μας έδωσαν μια υπέροχη αναφορά. Μια κυρία είπε “Thay, αυτή είναι η πρώτη φορά στη ζωή μου που είδα ότι η ειρήνη στη Μέση Ανατολή είναι πιθανή”. Ένα άλλο νεαρό άτομο είπε, “Thay, όταν πρωτόφτασα στο Plum Village, δεν πίστευα ότι αυτό ήταν κάτι πραγματικό διότι η κατάσταση στη χώρα μου, ζούμε με συνεχή φόβο και θυμό. Όταν τα παιδιά σου ανεβαίνουν στο λεωφορείο, δεν είσαι σίγουρος αν θα επιστρέψουν σπίτι. Όταν πας στην αγορά, δεν είσαι σίγουρος ότι θα επιβιώσεις και θα επιστρέψεις σπίτι στην οικογένεια σου. Όταν πας στο Plum Village, βλέπεις ανθρώπους να κοιτούν ο ένας τον άλλο με συμπονετική στοργική καλοσύνη, συζητούν με ευγένεια, περπατούν ειρηνικά και κάνουν τα πάντα με επίγνωση. Δεν πίστευα ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό.”

Αλλά στο ειρηνικό περιβάλλον του Plum Village, μπόρεσαν να συνυπάρξουν, να είναι μαζί και να ακούσουν ο ένας τον άλλον, κι εν τέλη η κατανόηση ήρθε. Υποσχέθηκαν πως όταν θα επιστρέψουν στη Μέση Ανατολή, θα συνεχίσουν να ασκούνται στην ειρήνη. Θα οργανώσουν μια ημέρα πρακτικής κάθε εβδομάδα σε τοπικό επίπεδο και μια ημέρα επίγνωσης σε εθνικό επίπεδο. Και σχεδιάζουν να έρθουν στο Plum Village ως μεγαλύτερη ομάδα για να συνεχίσουν την πρακτική.

Υπάρχουν άνθρωποι παντού στον κόσμο που θεωρούν την εκδίκηση ως τη βαθύτερη επιθυμία τους. Γίνονται τρομοκράτες. Όταν έχουμε μίσος και εκδικητικότητα ως τη βαθύτερη επιθυμία μας, θα υποφέρουμε τρομερά επίσης. Η βαθύτερη επιθυμία μας θα πρέπει να είναι να αγαπούμε, να βοηθούμε και όχι να εκδικούμαστε, όχι να τιμωρούμε, όχι να σκοτώνουμε. Το μίσος δεν μπορεί ποτέ να απαντηθεί με μίσος: όλη η βία είναι αδικία. Το να ανταποκρινόμαστε στη βία με βία μπορεί να φέρει μόνο περισσότερη βία και αδικία, περισσότερη δυστυχία, όχι μόνο στους άλλους ανθρώπους αλλά δυστυχία και στον εαυτό μας. Αυτή είναι η σοφία που βρίσκεται μέσα στον καθένα μας. Χρειάζεται να αναπνέουμε βαθιά, να ηρεμούμε έτσι ώστε να αγγίζουμε το σπόρο της σοφίας, ο οποίος θα φέρει πολλή ανακούφιση. Αυτός είναι ο λόγος που η εισήγηση μου είναι η πρακτική του να είσαι γαλήνιος, να είσαι συγκεντρωμένος και να ποτίζεις τους σπόρους της σοφίας και της συμπόνιας που βρίσκονται ήδη μέσα μας. Αυτή είναι μια αληθινή επανάσταση, το μόνο είδος που μπορεί να μας βοηθήσει να βγούμε από αυτή τη δύσκολη κατάσταση όπου επικρατεί η βία και το μίσος.

Όταν πρωτοάκουσα ότι η Ben Tre καταστράφηκε από τα Αμερικάνικα βομβαρδιστικά, θύμωσα πάρα πολύ. Ως κάποιος που ασκείται, πήγα πίσω στην αναπνοή μου και κοίταξα βαθιά. Κι η συμπόνια αναδύθηκε μέσα μου. Έγραψα αυτό το ποίημα:

Κρατώ το πρόσωπο μου μέσα στα δυο μου χέρια.
Όχι, δεν κλαίω.
Κρατώ το πρόσωπο μου μέσα στα δυο μου χέρια
για να κρατώ ζεστή τη μοναξιά μου-
δυο χέρια, προστατεύουν,
δυο χέρια, φροντίζουν.
Δυο χέρια αποτρέπουν
την ψυχή μου να μ’ αφήσει
στο θυμό.

Credits: Απόσπασμα από ομιλία του Thich Nhat Hanh που δόθηκε στην Εκκλησία Riverside, Νέα Υόρκη, 25 Σεπτεμβρίου 2001. Μετάφραση: Angels House University